แล้ว

From Proto-Tai *leːwꟲ (“to be finished”),^[1] from Middle Chinese 了 (MC lewX).

Cognate with Lao ແລ້ວ (lǣu), Lü ᧟ (l̇aew), Northern Thai ᩓ᩠ᩅ, Zhuang leuh (dialectal).

Compare also Iu Mien liuz (“to finish, to end; then; after”).

แล้ว • (lɛ́ɛo)

1. to end; to come to an end.
2. to complete; to finish.

แล้ว • (lɛ́ɛo)

1. (archaic) complete (with); full (of).

แล้ว • (lɛ́ɛo)

1. Used at the end of a sentence to indicate completion of an action, or beginning of a new situation.
   1. Indicating an action completion.

      เด็ก ๆ กินข้าวแล้ว  ―  dèk dèk gin-kâao lɛ́ɛo  ―  The children have already eaten.

      • 1977, “ตอน ๗”, in ซ้องกั๋ง, volume 1, กรุงเทพฯ: ศิลปาบรรณาคาร:

        ครั้นสาบานแล้ว หลวงจีนลูตีซิมจึงถามลิมชองว่า วันนี้ น้องไปไหนมา จึงเดินมาทางนี้

        krán sǎa-baan lɛ́ɛo · hlǔuang-jiin luu-dtii-sim jʉng tǎam lim-chɔɔng wâa · wan-níi · nɔ́ɔng bpai nǎi maa · jʉng dəən maa taang níi

        After they had taken the oath, Sagacious Lu asked Lin Chong, "Today, where have you been, ending up here?"

   2. Indicating that a new state or a new situation has begun.

      เธอเป็นผู้ใหญ่แล้วนะ  ―  təə bpen pûu-yài lɛ́ɛo ná  ―  You are an adult now.

      • 1939, น.ม.ส., “ต้นเรื่อง”, in นิทานเวตาล, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร:

        เจ้าอยู่ในอำนาจของข้าแล้ว

        jâao yùu nai am-nâat kɔ̌ɔng kâa lɛ́ɛo

        You are under my control now.

   3. (Especially with จะ) Indicating that a new situation is about to begin.

      กลับบ้านแล้วนะ  ―  glàp bâan lɛ́ɛo ná  ―  [I'm] about to go home now.

      นักเรียนสอบจะเสร็จแล้วนะ  ―  nák-riian sɔ̀ɔp jà sèt lɛ́ɛo ná  ―  The students are about to finish the test now.

      • 1906, อู๋ เฉิงเอิน, “ไซอิ๋ว เล่ม ๑”, in ติ่น, transl., ไซอิ๋ว เล่ม ๑, กรุงเทพฯ: โสภณพิพรรฒธนากร:

        พวกบริวารปิศาจเหล่านั้น เมื่อได้ฟังหงอคงว่าดังนั้น ก็พากันวิ่งตรงเข้าถ้ำบอกแก่นายว่า ภัยจะมาถึงแล้ว

        pûuak bɔɔ-rí-waan bpì-sàat lào nán · mʉ̂ʉa dâai fang ngɔ̌ɔ-kong wâa dang nán · gɔ̂ paa gan wîng dtrong kâo tâm bɔ̀ɔk gɛ̀ɛ naai wâa · pai jà maa tʉ̌ng lɛ́ɛo

        When these demon underlings heard Sun Wukong, they ran into the cave to tell their master that a disaster was about to occur now.

2. then; next; and.

   เขาอ่านข้อความแล้วหัวเราะ  ―  kǎo àan kɔ̂ɔ-kwaam lɛ́ɛo hǔua-rɔ́  ―  He read the message, then laughed.

   • 1956, เมธาธิบดี (สาตร สุทธเสถียร), พระยา, “นิทานที่ ๑๙ เรื่อง หมาอยู่ในรางหญ้า”, in นิทานอีสป, พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์:

     วัวนึกแค้นจึงพูดขึ้นว่า "ดูเถิด ตัวมันเองก็ไม่กินหญ้า แล้วมันยังหวงห้ามไม่ให้ผู้ที่กินหญ้าเข้าไปกินด้วย"

     wuua nʉ́k kɛ́ɛn jʉng pûut kʉ̂n wâa · “duu tə̀ət · dtuua man eeng gɔ̂ mâi gin yâa · lɛ́ɛo man yang hǔuang-hâam mâi hâi pûu tîi gin yâa kâo bpai gin dûai”

     Furious, the cow said "See, they themselves don't eat grass, and still they prevent those who eat grass from eating grass inside."

• To turn a sentence with แล้ว into a question, add หรือยัง after แล้ว. In colloquial register, แล้ว and หรือ can be omitted.

  กินข้าวแล้วหรือยัง  ―  gin-kâao lɛ́ɛo rʉ̌ʉ-yang  ―  Have [you] eaten yet?

  กินข้าวแล้วยัง  ―  gin-kâao lɛ́ɛo yang  ―  Have [you] eaten yet?

  กินข้าวยัง  ―  gin-kâao yang  ―  Have [you] eaten yet?

• More colloquially, ละ can be used in place of แล้ว.

  กินข้าวละยัง  ―  gin-kâao lá yang  ―  Have [you] eaten yet?

• “แล้ว” in Thai Dictionary Project (TDP) (UC Berkeley 1964) (plus additional data from the Royal Institute of Thailand (RI) and NECTEC's LEXITRON project (LEX)). Searchable online at SEAlang.net.
• Jenny, Mathias (2001), “The aspect system of Thai”, in Ebert, Karen H., Zúñiga, Fernando, editors, Aktionsart and aspectotemporality in non-European languages, Zürich: ASAS-Verlag, pages 97-140