พระ

• (obsolete)

From Old Khmer ព្រ (bra) or Angkorian Old Khmer ព្រះ (braḥ), ព្រះហ៑ (braḥh), ព្រហ៑ (brah, literally “distinguished; divine; excellent; holy; sacred; superior; etc”), likely from Sanskrit वर (vara, “best; excellent; foremost; holy; precious; top; valuable; etc”); see Khmer ព្រះ (prĕəh) for more.

Compare Old Khmer វ្រះ (vraḥ), វ្រះហ៑ (vraḥh), វ្រហ៑ (vrah), វ្រហ្ហ៑ (vrahh), វ្រាអះ (vrāʼaḥ), ព្រា (brā); Angkorian Old Khmer វ្រះ (vraḥ), វ្រះហ (vraḥha), វ្រះហ៑ (vraḥh), វ្រហ៑ (vrah), វ្រស៑ (vras), វ្រាះ (vrāḥ).

Cognate with Modern Khmer ព្រះ (prĕəh), Lao ພະ (pha), ພຣະ (phra), Northern Thai ᨻᩕ, Lü ᦘᦰ (ph!), Shan ၽြႃး (phráa). Compare also Burmese ဘုရား (bhu.ra:), Old Javanese phra, Javanese bra. Doublet of พร (pɔɔn) and วร (wɔɔn) via Sanskrit.

พระ • (prá)

1. god, deity; someone or something revered as a god or deity
2. priest
   • 1897, พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, เรื่องพระเขี้ยวแก้ว, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1926, page 50:

     อาการกิริยาคล้ายพระกรุงเทพฯ

     aa-gaan gì-rí-yaa kláai prá grung-têep

     [their] manners [and] conduct resemble [those of] the priests [in] Bangkok

3. representation, as image, statue, sculpture, etc, of a god, deity, someone or something revered as a god or deity, or priest
   • 1865, “ประวัติพระนาบีมหะหมัด”, in ประชุมพงศาวดาร, volume 28, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1923, page 16:

     พระที่อับดุลนะมุตะเหล็บไหว้นั้นก็ล้มลง

     prá tîi àp-dun-ná-mú-dtà-lèp wâai nán gɔ̂ lóm long

     That idol, to which Abd al-Muttalib was paying homage, then fell down.

   • 1950, หม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล, “เรื่องการสร้างพระโต”, in บันทึกรับสั่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ประทานหม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล, พระนคร: โรงพิมพ์รุ่งนคร, page 28:

     พระนอนจักรสีห์เป็นพระนอนที่เก่ามาก ลักษณะเป็นมหายาน

     prá nɔɔn jàk sǐi bpen prá nɔɔn tîi gào mâak · lák-sà-nà bpen má-hǎa-yaan

     The reclining idol of Chak Si is a reclining idol of great antiquity. [Its] characteristics are Mahayanic.

4. royal person
5. honorific or term of address
   1. used as an honorific for or term of address to a god, deity, someone or something revered as a god or deity, priest, or royal person
      • 18th century, เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์, “บทเห่เรือพระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์”, in ประชุมกาพย์เห่เรือ, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1917, page 1:

        พระเสด็จโดยแดนชล ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย

        prá sà-dèt dooi dɛɛn chon · song rʉʉa dtôn ngaam chə̀ət-chǎai

        He travels by way of water, riding upon a brilliantly beautiful regal barge.

      • 1800, “พระราชพิธีอาพาธพินาศ”, in ลัทธิธรรมเนียมต่าง ๆ, volume 8, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1920, page 13:

        นิมนต์สวด พระพนรัตน ๑ พระธรรมกิติ ๑ พระธรรมเจดีย์ ๑...

        ní-mon sùuat · prá pon-ná-rát · nʉ̀ng · prá tam-má gì-dtì · nʉ̀ng · prá tam-má jee-dii · nʉ̀ng ...

        Invited to perform incantations: one, Phra Phonnarat; [another] one, Phra Thammakiti; [another] one, Phra Thammachedi […]

      • 1874, เรื่องพระเจ้าปทุมสุริวงศ สร้างพระนครวัด นครธม, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1931, page 21:

        พระฤๅษีจึ่งให้กุมารเอาเหล็กกายสิทธิ์นั้นกลับมายังสำนักนิ์มารดา

        prá rʉʉ-sǐi jʉ̀ng hâi gù-maan ao lèk gaa-yá-sìt nán glàp maa-yang sǎm-nák maan-daa

        then the holy hermit instructed the boy to take that magical metal [bar] back to the residence of [his] mother

      • 1897, พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, เรื่องพระเขี้ยวแก้ว, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, published 1926, page 1:

        โซไซเอตีการเล่าเรียนที่ถือสาสนาพระเยซู

        soo-sai-ee-dtîi gaan-lâo-riian tîi tʉ̌ʉ sàat-sà-nǎa prá yee-suu

        a learned society that professes the religion of Holy Jesus

   2. used as an honorific for or term of address to a representation, as image, statue, sculpture, etc, of a god, deity, someone or something revered as a god or deity, or priest
   3. used as an honorific for or term of address to anyone or anything related to a god, deity, someone or something revered as a god or deity, priest, or royal person
      • 1938, ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช, พระนคร: โรงพิมพ์ยิ้มศรี, page 118:

        ท้าวอังกุตราชก็มารบด้วยท้าวโคศรีหราชชิงพระทันตธาตุ

        táao ang-gùt-dtà-râat gɔ̂ maa róp dûai táao koo-sǐi-hà-râat ching prá tan-dtà-tâat

        then King Angkuttarat came to combat with King Khosiharat [in order to] take the holy tooth relic

6. (historical) noble rank
   1. the Thai noble rank above หลวง (lǔuang) and below พระยา (prá-yaa)
      • 1894, “ประกาศแจ้งความเรื่องชำระความพระยอด”, in กฎหมายไทย คือพระราชบัญญัติและประกาศซึ่งตั้งขึ้นในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวผู้ทรงพระคุณธรรมอันประเสรีฐ, volume 5, พระนคร: โรงพิมพ์วิชากร, published 1895, page 1663:

        พระยามหาอมาตยาธิบดีกับพระเกษมศุขการีเปนผู้พิพากษา

        prá-yaa má-hǎa à-màat-dtà-yaa-típ-bɔɔ-dii gàp prá gà-sěem sùk-kà gaa-rii bpen pûu-pí-pâak-sǎa

        Phraya Maha-amattayathipbodi and Phra Kasemsukkhakari were the judges.

      • 1917, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระดำรงราชานุภาพ, “คำนำ”, in ประชุมพงษาวดาร, volume 8, พระนคร: โรงพิมพ์ไทย, page i:

        คุณหญิงพึ่ง ศรีภูริปรีชา เกิดในสกุลคชนันทน์ เปนธิดาของพระคชภักดี (ท้วม คชนันทน์)

        kun-yǐng pʉ̂ng · sǐi-puu-rí-bprii-chaa · gə̀ət nai sà-gun kót-chá-nan · bpen tí-daa kɔ̌ɔng prá kót-chá pák-dii · (túuam · kót-chá-nan)

        Khunying Phueng Siphuripricha was born to the Khotchanan family. [She] was a daughter of Phra Khotchaphakdi (Thuam Khotchanan).

      • 1930, หลวงอนุสรณ์สิทธิกรรม (บัว ณ นคร), “พงษาวดารเมืองนครศรีธรรมราช”, in ประชุมพงศาวดาร, volume 53, พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, page 118:

        คุณถัดเดิมเปนพระเสนหามนตรีแล้วเลื่อนเปนพระศิริธรรมบริรักษ์ปลัดเมือง

        kun tàt dəəm bpen prá sà-nee-hǎa mon-dtrii lɛ́ɛo lʉ̂ʉan bpen prá sì-rì tam bɔɔ-rí-rák bpà-làt mʉʉang

        Khun That was originally Phra Sanehamontri and was promoted to be Phra Sirithamborirak, vice ruler of the town.

   2. nobleperson holding this rank
7. male protagonist, as in a literary work, drama, etc

• Extended versions of the honorific include:

• (noble ranks) บรรดาศักดิ์ (ban-daa-sàk); สมเด็จเจ้าพระยา (sǒm-dèt-jâao-prá-yaa), เจ้าพระยา (jâao-prá-yaa), พระยา (prá-yaa), พระ (prá), หลวง (lǔuang), ขุน (kǔn), หมื่น (mʉ̀ʉn), พัน (pan), นาย (naai) ^{(Category: Thai noble ranks)}

• “พระ” in Thai Dictionary Project (TDP) (UC Berkeley 1964) (plus additional data from the Royal Institute of Thailand (RI) and NECTEC's LEXITRON project (LEX)). Searchable online at SEAlang.net.