dar

dar

1. (international standards) ISO 639-2 & ISO 639-3 language code for Dargwa.

(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium.)

• IPA^(key): /dɑː(ɹ)/

• Audio (Southern England):

  (file)

• Rhymes: -ɑː(ɹ)

dar (plural dars)

1. (UK, dialect) A fish found in the Severn River; a dart or dace.
   • 1829, A Concise History and Description of the City and Cathedral of Worcester‎^[2], page 100:

     Besides these peculiarities, our river abounds with the usual fresh water fish, such as the roach, dar, flounders, carp, chub, trout, &c.

dar (not comparable)

1. African-American Vernacular form of there.

dar (uncountable)

1. African-American Vernacular form of there.

dar

1. African-American Vernacular form of there.

• “dar”, in OneLook Dictionary Search.

• 'ard, -ard, ADR, ARD, Ard, DRA, Dra, RAD, RDA, ard, rad, rad.

Akin to Spanish dar, from Latin dare.

dar

1. give

Inherited from Latin dare.

dar

1. to give

Dar's conjugation is mostly identical to the regular first conjugation, but the preterite is similar to the third conjugation. The present subjunctive treats the verb's base infinitive as "deer."

• Reference: http://www.academiadelallingua.com/wp-content/uploads/2014/10/Gramatica_Llingua.pdf

• IPA^(key): [dɑr]

• Audio (Baku):

  (file)

Inherited from Proto-Common Turkic *tār (“narrow”).

dar (comparative daha dar, superlative ən dar)

1. narrow

   Synonym: enli

   dar yol ― a narrow road

   dar dəhliz ― a narrow passage, corridor

2. tight, too small

• (antonym(s) of “narrow”): geniş, enli
• (antonym(s) of “tight”): gen

Borrowed from Arabic دَار (dār).

dar (definite accusative darı, sound plural darlar, broken plural diyar)

1. (Classical Azerbaijani) place
2. (Classical Azerbaijani) big house
3. (Classical Azerbaijani) land, country

Inherited from Latin dare. Replaced by donar and became a defective verb.

• IPA^(key): (Central, Balearic) [ˈda]
• IPA^(key): (Valencia) [ˈdaɾ]

• Audio (Catalonia):

  (file)

dar

1. (obsolete) to give

   Synonym: donar

• While not used productively in any present variety, some verb forms of dar survive in fixed expressions:
• dat i beneït (literally “given and blessed”)
• dat i rebatut
• Déu n'hi do (literally “may God give some”)

Some forms attested in Old Catalan:

• 1st person singular present indicative: do
• 3rd person singular present indicative: do
• 2nd person plural present indicative: dau
• 1st person singular present subjunctive: do

• “dar”, in Diccionari de la llengua catalana [Dictionary of the Catalan Language] (in Catalan), second edition, Institute of Catalan Studies [Catalan: Institut d'Estudis Catalans], April 2007
• “dar”, in Gran Diccionari de la Llengua Catalana, Grup Enciclopèdia Catalana, 2025
• “dar” in Diccionari normatiu valencià, Acadèmia Valenciana de la Llengua.
• “dar” in Diccionari català-valencià-balear, Antoni Maria Alcover and Francesc de Borja Moll, 1962.
• https://dcvb.iec.cat/tables/DONAR.htm

Inherited from Middle High German der, from Old High German der, ther. Cognate with German der, Dutch die, English the, Swedish den. Doublet of dèar (demonstrative pronoun).

dar

1. (Luserna, Sette Comuni) the; definite article for two declensions:
   1. nominative singular masculine

      Dar mann is stérchor dan 's baip. ― The man is stronger than the woman.

      Dar tòibel hat borlóart in sbantz. ― The devil lost his tail.

   2. dative singular feminine

      Bar soin vo dar Tezza. ― We're from Tezza (literally, “We're from the Tezza.”)

Note: The genitive case has been largely lost in Cimbrian, however dar can function in the genitive (for all numbers and genders) before possessive pronouns, e.g. khua dar maindarn (“cow of mine”).

• vomme
• von (contraction)
• vóndar

• “dar” in Martalar, Umberto Martello; Bellotto, Alfonso (1974), Dizionario della lingua Cimbra dei Sette Communi vicentini, 1st edition, Roana, Italy: Instituto di Cultura Cimbra A. Dal Pozzo
• Patuzzi, Umberto, ed., (2013) Luserna / Lusérn: Le nostre parole / Ünsarne börtar / Unsere Wörter [Our Words], Luserna, Italy: Comitato unitario delle isole linguistiche storiche germaniche in Italia / Einheitskomitee der historischen deutschen Sprachinseln in Italien

From Old Cornish dar, from Proto-Brythonic *dar, from Proto-Celtic *daru, from Proto-Indo-European *dóru; compare Ancient Greek δόρυ (dóru, “tree”).

• (Revived Middle Cornish) IPA^(key): [daːr]
• (Revived Late Cornish) IPA^(key): [dæːr]

dar m (plural deri)

1. oak

   Synonyms: derowen, derwen

Inherited from Old Czech dar, from Proto-Slavic *darъ.

• IPA^(key): [ˈdar]

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ar

dar m inan

1. gift, present, donation

   věnovat dar ― to give a donation

   poskytovat dary ― to give gifts

• “dar”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935–1957
• “dar”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
• “dar”, in Akademický slovník současné češtiny, 2012–2025, slovnikcestiny.cz
• “dar”, in Internetová jazyková příručka (in Czech), 2008–2025

Inherited from Middle Dutch darne, by metathesis from dorne, from Old Dutch *drān, from Proto-West Germanic *drānu, from Proto-Germanic *drēnuz. Doublet of drone.

• IPA^(key): /dɑr/

• Audio:

  (file)

• Hyphenation: dar
• Rhymes: -ɑr

dar m (plural darren, diminutive darretje n)

1. drone (non-working male bee, ant or wasp)

• rad
• dra

Inherited from Old Norse þar, from Proto-Germanic *þar. Cognate with Swedish där.

dar

1. there, in that place

dar

1. where (relative)
2. when (relative)
3. since, because

Verlan derived from hard.

• Audio (France (Vosges)):

  (file)

• Audio (France (Brétigny-sur-Orge)):

  (file)

• Audio (France (Lyon)):

  (file)

• Audio (France (Somain)):

  (file)

dar (invariable)

1. (Verlan) hard
2. (Verlan) hot
3. (Verlan) rad

Inherited from Old Galician-Portuguese dar (“to give”), from Latin dare, from Proto-Italic *didō, from Proto-Indo-European *dédeh₃ti, from the root *deh₃- (“give”).

• IPA^(key): /ˈdaɾ/ [ˈd̪aɾ]
• Rhymes: -aɾ

dar (first-person singular present dou, first-person singular preterite dei, past participle dado)
dar (first-person singular present dou, first-person singular preterite dei, past participle dado, reintegrationist norm)

1. (ditransitive) to give
2. to hit
3. (intransitive) to start (a new, repeated activity, or a new state); to fall for [with en]
   • 1697, Fabián Pardiñas, Eu oín a meus avós:

     Tolaje serà meterme
     Na Teologia Sagrada;
     Pero dei nesta tolaje,
     Porque os juezes cai en gracia.

     Foolishness will be to meddle
     With Sacred Theology;
     But I fell for this foolishness,
     Because the judges liked me

4. (intransitive) to hit [with en]

• dar conta

• Seoane, Ernesto Xosé González; Granja, María Álvarez de la; Agrelo, Ana Isabel Boullón (2006–2022), “dar”, in Dicionario de Dicionarios do galego medieval [Dictionary of dictionaries of Medieval Galician] (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega
• Barreiro, Xavier Varela; Guinovart, Xavier Gómez (2006–2018), “dar”, in Corpus Xelmírez: corpus lingüístico da Galicia medieval [Corpus Xelmírez: linguistic corpus of Medieval Galicia] (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega
• Antón Luís Santamarina Fernández, editor (2006–2013), “dar”, in Dicionario de Dicionarios da lingua galega [Dictionary of Dictionaries of the Galician language] (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega
• Antón Luís Santamarina Fernández, Ernesto Xosé González Seoane, María Álvarez de la Granja, editors (2003–2018), “dar”, in Tesouro informatizado da lingua galega (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega
• Rosario Álvarez Blanco, editor (2014–2024), “dar”, in Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega, →ISSN

Inherited from Old High German dār. See dar-. Doublet of da.

• IPA^(key): /daːɐ̯/

• Audio (Germany (Berlin)):

  (file)

dar

1. (archaic) only used in darstellen etc.

• “dar” in Deutsches Wörterbuch von Jacob und Wilhelm Grimm, 16 vols., Leipzig 1854–1961.

dar

1. to give

Fusion of do (“to, for”) or de (“from”) with the copular particle ar.

• IPA^(key): /d̪ˠaɾˠ/

dar (before a vowel in the present/future darb, before a vowel in the past/conditional darbh) (used before a consonant sound; triggers lenition in the past/conditional)

1. to/for which/whom is

   an fear dar miste é ― the man to whom it matters

2. to/for which/whom was/would be

   an fear dar mhiste é ― the man to whom it mattered

3. from which/whom is
4. from which/whom was/would be

Derived from Old Irish dar, alternative form of tar. Doublet of thar (“over”).

• IPA^(key): /d̪ˠaɾˠ/
• (Ulster) IPA^(key): /d̪ˠɪɾʲ/^[1]

dar (plus dative, triggers no mutation)

1. by (in asseverations)

   dar Dia! ― by God!

   dar m'anam! ― upon my soul!

• dar le

dar (apocopated)

1. apocopic form of dare

• rad

Inherited from Old Spanish dar (“to give”), from Latin dare, from Proto-Italic *didō, from Proto-Indo-European *dédeh₃ti, from the root *deh₃- (“give”).

• Audio (Paris):

  (file)

dar (Hebrew spelling דאר)^[1]

1. (transitive) to give (grant)
   • 1982, Enrique Saporta y Beja, En torno de la torre blanca‎^[3], Editions Vidas Largas, page 3:

     Penso entonses a dar la notisya a sus paryentes i a su suegro Hayim Pacha.

     She then thought to give notice to her relatives and her brother-in-law Hayim Pacha.

   • 2001, Aki Yerushalayim‎^[4], volume 22, page 82:

     O porke el ke se empresto el livro se olvida, o porke se averguensa de darlo atras manchado o arazgado, o mizmo porke, segun akontese munchas vezes, el es un bibliofil para el kual es difisil de separarse de un livro ke le paso por la mano, el fakto es ke por una o otra de estas razones i munchas mas, los livros emprestados a otros raramente tornan a sus lugar, en la biblioteka del ken los empresto.

     Either because he who lent the book forgot it, or because it shames one to give it back stained or torn, or even because, as it happens many times, he is a bibliophile for whom it is difficult to separate himself from a book that spent time in his hand, the fact is that for one or another of these reasons and many more, books lent to others rarely return to their place: in the library of who borrowed them.

   • 2005, La Lettre Sépharade‎^[5], numbers 20–31, →ISBN, page 23:

     Sulucha, te dare un konsejo de nikochera: por sedaka, no tengas trato ni kon politikos, ni kon ombres kazados.

     Sulucha, I'll give you housewife advice: for charity, don't deal with either politicians or with married men.

   • 2006, Matilda Koén-Sarano, Por el plazer de kontar‎^[6], page 293:

     Telefoní a “Kupat Holim” imediatamente, dieron la mizma repuesta:
     "Kale ke vengas para alhat al doktor del kuero"

     I immediately telephoned “Kupat Holim”; they gave me the same response: ‘It is necessary that you go to the skin doctor on Sunday.’

   • 2009, ירון בן־נאה, תורכיה‎^[7], משרד החינוך, המזכירות הפדגוגית, המרכז לשילוב מורשת יהדות המזרח, page 190:

     “Sera komo un arvol plantado serka de la agua ke sus raizes estan asta el rio, raizes munças, no syente kalor, sus ojas kedan syempre freskas, no sufre en el anyo de sekura, i nunka keda de dar su fruto”.

     ‘It shall be like a tree planted near water [in] that its roots, many roots, stretch to the river; it feels no heat, its always keeps it leaves fresh, not suffering in the year of drought, and it never ceases to give fruit.’

Cognate with Lithuanian dabar (“now”), Armenian դեռ (deṙ, “still, yet”), Proto-Slavic *dobrъ (“good, suitable”).

• IPA^(key): /dar/

dár^[1]

1. yet; still
2. some more; still more

   Mán rei̇̃kia dár pi̇́eno.

   I need more milk.

3. else, if not (often or ever followed by subjuntive)

   Kai̇̃p tadà dár bū́tų gãlima tai̇̃ išsprę́sti?

   How else could I solve it?

• (antonym(s) of “yet”): jau

dar

1. yet; still

• IPA^(key): /daːr/
• Homophone: dahar
• Rhymes: -aːr

From Arabic دَار (dār).

dar f (plural djar, diminutive dwejra)

1. house
2. (Gozo) room
3. family

From Arabic دَارَ (dāra).

dar (imperfect jdur, past participle midur)

1. (intransitive) to turn; to veer; to change direction
2. (intransitive) to wander; to walk about; to travel

Inherited from Latin dare.

dar

1. to give

Related to Persian دار (dâr).

dar f

1. (botany) tree

Inherited from Old Norse þar.

dar

1. (obsolete) there (alternative spelling of der).

   Han budde dar all dan stund han livde.

   He lived there his entire life.

• Nynorskkorpuset - search for 'dar'
• “der” in The Bokmål Dictionary / The Nynorsk Dictionary.

• IPA^(key): (13^th CE) /ˈdar/
• IPA^(key): (15^th CE) /ˈdar/

dar m inan

1. gift

• Czech: dar

• Jan Gebauer (1903–1916), “dar”, in Slovník staročeský (in Czech), Prague: Česká grafická společnost "unie", Česká akademie císaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění

Inherited from Latin dare, from Proto-Italic *didō, from Proto-Indo-European *dédeh₃ti, from the root *deh₃- (“give”).

dar

1. (transitive) to give (hand over)
   • 1277, “San Pedro de Ramirás. Un monasterio femenino en la Edad Media. Colección Diplomática”, in Manuel Lucas Alvarez, Pedro Pablo Lucas Domínguez, editors, Liceo franciscano: revista de estudio e investigación, volume 42, numbers 124–126 (overall work in Spanish), Santiago: Caixa Galicia, published 1989, →ISSN, page 411:

     damus e outorgamus a uos […] Ia leyra derdade que abemus en Eires como departe pe-la leyra do casal de Cima de Villa en o qual mora Domingo Eanes, e da outra parte pe-los marcos que y estan chantados, e da outra parte pe-la careyra, e da outra parte pe-la pedra que esta en fondo desta leira; conuen a saber que vos fazades esta leira Ia cassa pera lagar e non fazades en ela outra casa nenuna nen poombal, nen tolades o carril da uila

     we give and grant you a field that we have in Eires, as it departs from the farm of Cimadevila where Domigo Eanes lives, in the other side by the boundary stones that are thrusted there, in the other side by the road, and in the other side by the rock that is at the end of this field; and you shall build in this field a winery, but you should not build there any other house or dovecote, nor should you occupy the road to the village

   • 1287, “El monasterio de San Salvador de Sobrado de Trives”, in E. Duro Peña, editor, Archivos Leoneses, 21, 49, page 72:

     dardes cada ano abbadesa do sobredito moesteyro un jantar neste guisa sosu[dita dar]desnos dous carneyros boos e tres cabritos e V galinnas e pan de centeo que auonde a nosa conpana e V teegas de çeuada por teega [dereita e] se for en inuerno dardesnos para este jantar un porco boo que ualea un mr. de boa moeda e tres cabritos e V galinnas

     You shall give this monastery’s abbess a dinner each year in this way: two good rams and three kids and five hens and rye bread enough for our retinue and 5 bushels of barley, correctly measured; and if it happens to be winter you shall give us for this dinner a good pig, valued in three maravedis of good coinage, and three kids and five hens.

   • 13th century, Pero Gomes Barroso, [Pero Lourenço, comprastes]; republished as Angelo Colocci, compiler, Cancioneiro da Biblioteca Nacional, Italy, c. 1525–1526, cantiga 1441:

     Poys vꝮ nõ derõ hy orto

     Because no one gave you a vegetable garden there.

   • 1448, X. Ferro Couselo, editor, A vida e a fala dos devanceiros, Vigo: Galaxia, page 295:

     Iten, Johán Cortido, vesiño da çidade d’Ourense, et sua ama diseron, por lo dito juramento que feito avyan, que omes de Aluaro de Taboa[da] que lle lleuaron e tomaron do seu lugar de Casa Noua sete mantas e hun alfamare e tres sabaas de cama et hun pano de cabeça et quatro toucas et hun sodario et viinte e duas maranas de fiado delgado et seys bincos de prata et huas doas de viinte pares de doas et hun leitón, por que lle dauan dosentos mrs, et seys sacos et dous coitellos de mesa et çen mrs vellos en diñeiros, et tres capilejos et dous vntos, et dous legóos nouos et hun espeto et hua fouçe et hun caldeiro de cobre et hun manto vermello et hua sabaa, e que todo lle tomaran e que a apancaran e que a encheran de couçes

     Item, Xoán Cortido, citizen of the city of Ourense, and his housekeeper, told, under the oath that they had done, that men of Álvaro de Taboada took from them and took in their place of Casa Nova: seven blankets, a quilt, three bedsheets, a cloth for the head, and four shawls and a shroud and twenty two skeins of thin yarn and six silver earrings and twenty pairs of beads and a sucking piglet, for which they would give two hundred maravedis, and six bags and two table knives and a hundred old maravedis in coins, and three coifs and two lards, and two new hoes and a roasting skewer and a sickle and a copper cauldron and a red robe and a sheet, and that all this they took and that they beat her up and filled her with kicks.

• Fala: dal
• Galician: dar
• Portuguese: dar (see there for further descendants)

• Ferreiro, Manuel (2014–2025), “dar”, in Universo Cantigas: edición crítica da poesía medieval galego-portuguesa [Universo Cantigas: critical edition of Galician-Portuguese medieval poetry] (in Galician), A Coruña: University of A Coruña, →ISSN
• Seoane, Ernesto Xosé González; Granja, María Álvarez de la; Agrelo, Ana Isabel Boullón (2006–2022), “dar”, in Dicionario de Dicionarios do galego medieval [Dictionary of dictionaries of Medieval Galician] (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega
• Barreiro, Xavier Varela; Guinovart, Xavier Gómez (2006–2018), “dar”, in Corpus Xelmírez: corpus lingüístico da Galicia medieval [Corpus Xelmírez: linguistic corpus of Medieval Galicia] (in Galician), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega
• Cunha, Antônio Geraldo da (2020–2025), “dar”, in Vocabulário histórico-cronológico do Português Medieval [Historical and chronological vocabullary of Medieval Portuguese] (in Portuguese), Rio de Janeiro: Fundação Casa de Rui Barbosa

Inherited from Proto-West Germanic *þār, from Proto-Germanic *þar, whence also Old English þær, Old Norse þar.

dār

1. there

• German: da, dar-
• Yiddish: דאָ (do)

dar

1. alternative form of tar

Inherited from Proto-Slavic *dȃrъ. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /daːr/
• IPA^(key): (15^th CE) /dɒr/

dar m inan (diminutive darek)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland, Sieradz-Łęczyca) gift, present, offering (physical object given)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[8], Miechów, page cv 33:

     [D]ary iemu vsdaly, bo crol scedreysy

     [Dary jemu wzdali, bo krol szczedrzejszy]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[9], Miechów, page dr 3:

     [Krol […] człowieka] […] cadidlem […] , mirrø […] bøde darouach y pres ti dari milosc sina deuicego moze otrimach

     [[Krol […] człowieka] […] kadzidłem […] , mirrą […] będzie darować i przez ty dary miłość Syna dziewiczego może otrzymać]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[10], Krakow, page 2b:

     Do milego Xa szøcz ony s velikimy dary bily przygachaly

     [Do miłego Krysta sąć oni s wielikimi dary byli przyjachali]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[11], Krakow, page gl. 70b:

     Allecz moua vasa a dary vase sø my gako proch, grosa gako ogzen na scene napysani

     [Aleć mowa wasza a dary wasze są mi jako proch, groza jako ogień na ścienie napisany]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[12], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 25, 10:

     W gichsze røku lichoti sø, prawicza gich napelnona iest darow

     [W jichże ręku lichoty są, prawica jich napełniona jest darow]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[13], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 67, 19:

     Wstøpil ies na wisocoscz, iøl ies iøczstwo, wzøl ies dari na ludzoch

     [Wstąpił jeś na wysokość, jął jeś jęcstwo, wziął jeś dary na ludzioch]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[14], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 67, 32:

     Od cosczola twego, iensze iest w Ierusalem, tobe offerowacz bødø crolowe dari

     [Od kościoła twego, jenże jest w Jerusalem, Tobie oferiować będą królowe dary]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[15], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 71, 10:

     Crolowe arabszczi y Saba dari prziwodø

     [Krolowie arabszczy i Saba dary przywiodą]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[16], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 75, 11:

     Obeczuycze y napelnaycze gospodnu bogu waszemu wszitczi, gisz ocolo iego nosycze dari

     [Obiecujcie i napełniajcie Gospodnu Bogu waszemu wszytcy, jiż około jego nosicie dary]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 59:

     Obyatuyemi przeszwyatley dostoynosczy, wyelebnosczy twoyey s swych darow y teesz danych obyatø czystø

     [Obiatujemy przeświatłej dostojności, wielebności twojej z twych darow i też danych obiatę czystą]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 60:

     Yako prziyøthe ymeecz raczyl yesz obyatø, dari offyari, dzeczancza twego sprawedliwego Abel

     [Jako przyjęte imieć raczył jeś obiatę, dary ofiary, dziecięcia twego sprawiedliwego Abel]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 67:

     Yeesz czyalo vsty przyyølysmi, pane, czystø mislø y duschszø przymymi a z daru czassznego bąndz naam lekarstwo wyeczne

     [Jeż ciało usty przyjęlismy, Panie, czystą myślą i duszą przyjmijmy a z daru czasnego bądź nam lekarstwo wieczne]

   • 1885-2024 [1444], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[17], volume V, Kurów (Bochnia), page 37:

     Panno myla, thobye sza klanam y na thwe zdrowe thim listhem pytham, a szwe powedam […] Gyma moye thim darem thobye dawam wedzecz

     [Panno miła, tobie się kłaniam i na twe zdrowie tym listem pytam, a swe powiedam […] Imię moje tym darem tobie dawam wiedzieć]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 55:

     V sprawyedlivich sząndzy nye ma […] laska przewaszycz […] , alye […] sprawyedlywye skazanye kasdemv mayą vczynycz […] , by nye yako rosproscze swoyey czczy […] przes laską abo przes dari czso czynyli stronye drvgey na vcząszenye

     [U sprawiedliwych sędzi nie ma […] łaska przeważyć […] , ale […] sprawiedliwie skazanie każdemu mają uczynić […] , by nie jako rozproszce swojej czci […] przez łaskę abo przez dary cso czynili stronie drugiej na uciążenie]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 58:

     Nygenych tesz darow w odzenyv abo w ginszich rzeczach oth nasz owszeyky posczygną

     [Nijednych też darow w odzieniu abo w jinszych rzeczach ot nas owszejki postrzygną]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[18], 32, 18:

     Poslalczy gest dari panu swemu Ezau

     [Posłałci jest dary panu swmeu Ezau]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[19], 49, 3:

     Rvben, pyrzworodny moy syn, […] ti gesz pyrwy w darach, a wyøczszy w przykazanyu

     [Ruben, pirzworodny moj syn, […] ty jeś pirwy w darach, a więcszy w przykazaniu]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[20], 35, 22:

     Kaszdi ssøød zloty darom boszym wiløczono gest

     [Każdy sąd złoty darom bożym wyłączono jes]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[21], 5, 13:

     Offerowacz bødze za grzech swoy byalø czyøszcz dzesyøtø ephi […] Kaplan, gensze nabyerze gey garszcz pelnø y seszsze yø na oltarzy […] , a ostatecznø r[z]ecz bødzye myecz myasto darv

     [Ofierować będzie za grzech swoj białą część dziesiątą efi […] Kapłan, jenże nabierze jej garść pełną i seżże ją na ołtarzy […] , a ostateczną r[z]ecz będzie mieć miasto dary]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[22], 7, 32:

     Ale grødzy bødø Aaronowy y synom gego, ale prawe piece s pokoynich obyet dostanye syø za pyrwe dary kaplanowy

     [Ale grędzi będą Aaronowi i synom jego, ale prawe piece z pokojonych obiet dostanie się za pirwe dary kapłanowi]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[23], 18, 6:

     Iaczem dal wam braczø wasze slvgi kosczolovi s posrzotka synow israelskich, a dalczem dar bogv, abi slvzili w slysbye stanv gego

     [Jaciem dał wam bracię wasze sługi kościołowi z pośrzodka wynow izraelskich, a dałciem dar Bogu, aby służyli w służbie stanu jego]

   • 1930 [c. 1455], “I Mach”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[24], 2, 18:

     Bødzesz ti […] myedzi przyiacyelmy krolyowimy a wzbogaczon srzebrem a zlotem, a dari wyelykymy

     [Będziesz ty […] miedzy przyjacielmi krolowymi, a wzbogacon śrzebrem a złotem, a dary wielikimi]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 64:

     Jsz my […] prawe ortele nadz chczemy […] thako daleko, yako k themu mamy volnoscz, thego nye chczemy nyzadney rze­czy dla darow, rodu, przyyaszny opusczycz

     [Iż my […] prawe ortele nać chcemy […] tako daleko, jako k temu mamy wolność, tego nie chcemy niżadnej rzeczy dla darow, rodu, przyjaźń opuścić]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[25], [26], [27]}, volume XXII, Łęczyca, page 10:

     Poządayączy darem cupidus

     [Pożądający darem cupidus]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[28], Mierzeniec, Płock, line 339:

     Szandza […] , czo *przewradzal szady vyerne, byerzuncz vyny nyeymyernye, byerzacz oth szloszthnykow dary, szpravyayancz gych *nyevyery, tho wszythko bandze wszyanyono

     [Sędzia […] , co przewracał sądy wierne, bierząc winy nieumiernie, bierząc od złostnikow dary, sprawiając jich *niewiery, to wszytko będzie wsiawiono]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 26:

     Kv darom in donaria

     [Ku darom in donaria]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 37:

     Swadziebnych darow sponsalia

     [Swadziebnych darow sponsalia]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 39:

     Swadziebne dary sponsalia

     [Swadziebne dare sponsalia]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 53:

     W dari in daciones

     [W dary in daciones]

   • 1915 [XV p. post.], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[29], page 539:

     Przyszągam […] *sprawydlywosczy vszyczacz […] w tem to prawe, a tego ne opuszczycz ny prze szadną myloszcz, any prze szadną nenawyszcz, any prze szadny dar

     [Przysięgam […] sprawi[e]dliwości użyczać […] w tem to prawie, a tego ne opuścić ni prze żadną miłość, ani prze żadną nienawiść, ani prze żadny dar]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 294:

     A odvorzyvszy skarby svoye, offarovaly yemv dary: szlotho, kadzydlo y mirrą

     [A otworzywszy skarby swoje, ofiarowali jemu dary: złoto, kadzidło, i mirrę]

   • 1936 [XV p. post.], Stanisław Estreicher, editor, Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa‎^[30], Krakow, page 47:

     Dary, datky

     [Dary, datki]

   • 1885-2024 [1460], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[31], volume IV, page 623:

     Dawayacy swąthy dar sacrum dans

     [Dawający święty dar sacrum dans]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 42v:

     Donum est datio eyn gabe dar

     [Donum est datio eyn gabe dar]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 114v:

     Relatiua dona oddane dary

     [Relatiua dona oddane dary]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[32], page 76:

     Za yego gvyazda przyschlysmy k nyemv z dary modlycz szye yemv

     [Za jego gwiazdą przyszliśmy k niemu z dary modlić się jemu]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[33], page 95:

     Tocz yest ono dzyeczyatko, o nym szą nam povyedaly ony krolyovye, czo schly przez eypska zyemye schvkayącz yego z dary

     [Toć jest ono dzieciątko, o nim się nam powiedali oni krolowie, co szli przez ejpską ziemię szukając jego z dary]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[34], page 267:

     Nyeszyesly dar tvoy albo tvoyą offyarą kv oltarzovy, […] ostaw thvoy dar albo offyarą przed oltarzem, ydz, vpokorz szye bratv tvemv

     [Niesieszli dar twoj albo twoją ofiarę ku ołtarzowi, […] ostaw twoj dar albo ofiarę przed ołtarzem, idź, upokorz się bratu twemu]

   • 1984 [1408], Wiesław Wydra, editor, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543‎^[35], page 302r:

     Pamøthay mathko, yszesz poth krzyszem stala, kdysz synka rzewno plakala, kegdy czekly krawawe srumene grzesznym ludzem na sbawene, by za namy orødowala dar nam boszy othrzymala. Amen

     [Pamiętaj matko, iżesz pod krzyżem stała, gdyż synka rzewno płakała, kiegdy czekli krwawe srumienie grzesznym luziem na zbawienie, by za nami orędowała dar nam boży otrzymała]

   1. (attested in Lesser Poland) gift, present, offering (something immaterial given)

      dar Ducha Świętego ― gift of the Holy Spirit

      • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[36], Miechów, page dv 1:

        […] abi nas pres ti dary crola nebeskego domescily

        [ […] aby nas przez ty dary krola niebieskiego domieścili]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[37], Krakow, page 171b:

        Mamy chouacz thy to dary, chosz szø nam darmo dany […] , trudno gest ge nam oszobno vyslouicz, allecz ga vam o gednem d[z]arze pouem, chocz gest nam dan, a thocz gest swøthy kresth

        [Mamy chować ty to dary, coż są nam darmo dany […] , trudno jest je nam osobno wysłowić. Aleć ja wam o jednem darze powiem, coć jest nam dan, a toć jest święty krzest]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[38], Krakow, page 171b:

        Swøty kresth, a tenczy tho dar gest kalsdemv clouekoui dan, tako dobrze gluchemv, gako y nememv

        [Święty krzest, a tenci to dar jest kalżdemu człowiekowi dan, tako dobrze głuchemu jako i niememu]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[39], Krakow, page 172a:

        Kako my ten tho boszy dar chouamy, gdis szø smerthnego grzecha dopusczamy?

        [Kako my ten to boży dar chowamy, gdyż się śmiertnego grzecha dopuszczamy?]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[40], Krakow, page 172a:

        A pres tho patrszmy tego dobrze, abichom tego boszego daru ne straczyly

        [A przez to patrzmy tego dobrze, abychom tego bożego daru nie stracili]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[41], Krakow, page 172a:

        Gdisz geszm ga ten tho dar straczyl, tedycz ga na chczø cynicz vole bosze. A szaprafdø ne masz thy tego vczynicz tegodla, ysze ktoricz clouek thy to dary gest straczil, szukagsze gych mylosczyue […] , a tako vøcz ge thy nadzesz presz svøthø spouecz

        [Gdyż jeśm ja ten to dar stracił, tedyć ja nie chcę czynić wole boże. A zaprawdę nie masz ty tego uczynić tegodla, iże ktoryć człowiek ty to dary jest stracił, szukajże jich miłościwie […] , a tako więc je ty nadziesz przez świętą spowiedź]

      • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[42], [43], [44]}, volume XXIII, page 309:

        Laskauym darem benigno dono

        [Łaskawym darem benigno dono]

      • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[45], [46], [47]}, volume XXV, page 153:

        Emissiones tue dary poszlane

        [Emissiones twe dary posłane]

      • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[48], volume V, page 262:

        Prze dar proroczstwa a dono prophecie

        [Prze dar proroczstwa dono prophecie]

      • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[49], Modlitewnik Nawojki, page 106:

        Aby, myly Yesu Kriste, szercze moye poruschyl […] y moya duscha vczyeschyl wnąthrznym veszelym przeczywko thwemv bozemv daru

        [Aby, miły Jezu Kryste, sierce moje poruszył […] i moja dusza ucieszył wnętrznym wiesiełym przeciwko twemu bożemu daru]

      • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[50], Modlitewnik Nawojki, page 181:

        Day my […] konyecz dobry zywotha mego, kthory yest na[d] nawysschy dar

        [Daj mi […] koniec dobry żywota mojego, ktory jest na[d] nawyższy dar]

      • 1874-1891 [XV ex.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[51], [52], [53]}, volume XXV, Zator, Lesser Poland Voivodeship, page 146:

        Diabolus nature sue dona non amisit darow urodzonych nye *postradzal

        [Diabolus nature sue dona non amisit darow urodzonych nie *postradzał]

      • 1908 [c. 1500], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 9:

        Tacz darow bozych iesth pelna, abociem byla pobozna

        [Tać darow bożych jest pełna, abociem była pobożna]

      • 1908 [c. 1500], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 18:

        Szbawyczyelu luczsky, proszą czyebye, czlowyek grzeszny, day my dar szwyąthei boyaszny

        [Zbawicielu ludzki, proszę ciebie, człowiek grzeszny, daj mi dar świętej bojaźni]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[54], page 23:

        Nade wschytko povyschyl czyą nadobnosczyą y wschemy dary przyrodzenymy vbogaczyl czyą barzo twego czyala

        [Nade wszytko powyższył cię nadobnością i wszemy dary przyrodzenimy ubogacił cię barzo twego ciała]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[55], page 46:

        Then stary mąsz y yego zona Elzbyetha prz[ez]dzyatkyny, osobnym darem w sve starosczy, przeczyvo wschemv przyrodzenyv, vyelyebny y przeslavny plod przyaly

        [Ten stary mąż i jego żona Elżbieta, prz[ez]dziatkini, osobnym darem w swe starości przeciwo wszemu przyrodzeniu wielebny i przesławny płod przyjęli]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[56], page 401:

        Tedy dwa braczyncza […] navczyly sa swa matką, aby proszyla daru przes ymyenya, a gdyby yey namyenyl, yszby proszyla, by yey szynovye szyedzyely yeden na pravyczy, a drugy na lyevyczy

        [Tedy dwa bracińca […] nauczyli się swę matkę, aby prosiła daru przez imienia, a gdyby jej namienił, iżby prosiła, by jej synowie siedzieli jeden na prawicy, a drugi na lewicy]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[57], page 810:

        Odpowiedział Pilat […] : Zawżdy wasz lud był niewdzięczny darow bo­żych

        [Odpowiedział Pilat […] : Zawżdy wasz lud był niewdzięczny darow bo­żych]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[58], Krakow, page 1b:

        Chemly […] my greszny ludze do tego tho veszela krolefstwa nebeskego prycz, tegocz […] ne moszemiy dostøpicz, a tho presz daru ducha svøtego

        [Chcemli […] my grzeszni ludzie, do tego to wiesiela krolewstwa niebieskiego przyć, tegoć […] nie możemy dostępić, a to przez daru Ducha Świętego]

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[59], Krakow, page 12a:

        A pres tho ny (pro my) greszny chemly takesz bycz thamo pouiszeniy, tego my szamy *szobo dostathcicz ne moszemy, a tho pres dara ducha *svotego

        [A przezto my grzeszni ch[c]emli takież być tamo powyszeni, tego my sami sobą dostatczyć nie możemy, a to przez dara Ducha Świętego]

      • 1915 [1423], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[60], page 209:

        Dar ducha *swothego *bocz s wami, se wssymi

        [Dar ducha świętego bądź z wami, ze wsimi]

      • 1915 [1423], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[61], page 209:

        Sauitay ku nam, bosza moczy, a darem ducha swøthego nasza sircza ossweczy

        [Zawitaj ku nam, boża mocy, a darem Ducha Świętego nasza sirca oświeci]

      • 1915 [1423], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[62], page 209:

        Na *[pami]anthko sw[ięt]a bozego pop[r]ossimi Mariey, mathki yego, asz nam ghot[o]wa v ssina swego vprossicz daru ducha swenthego

        [Na [pami]ątkę św[ięt]a bożego pop[r]osimy Maryjej, matki jego, aż nam got[o]wa u syna swego uprosić daru Ducha Świętego]

      • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 127:

        Dary ducha swyantego carisma

        [Dary ducha świętego carisma]

      • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[63], Modlitewnik Nawojki, page 50:

        Radvy szye, dzyewycze naczyszczscha […] , yaz szwyatha troycza w zywoczye mathczynym oczysczyla y oszwyanczyla, y dary dvcha szwyanthego obdarowala

        [Radzi się, dziewice naczyszcza […] , jaż święta trojca w żywocie matczynym oczyściła i oświęciła, i dary ducha świętego obdarowała]

      • 1908 [c. 1500], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 9:

        Szethmy darow szwyątego ducha myala w szobye boza mathka

        [Sietmi darow świętego ducha miala w sobie boża matka]

      • 1885-2024 [c. 1400], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[64], volume IV, page 753:

        Gracia dar

        [Gracia dar]

2. (attested in Greater Poland, hapax legomenon) donation
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 59:

     Dwa thowarzysza […] zawyazaly szye thako: kthory […] pyrwey vmrze, thego rzeczy y gymyenye ma oszthacz themu, czo zosthanye zyw […] Pothym […] drugyemu szye nyemocz przydala […] , thedy rzekl […] : Znam mego daru zawyazanye s thobą

     [Dwa towarzysza […] zawiązali sie tako, ktory […] pirwej umrze, tego rzeczy i jimienie ma ostać temu, co zostanie żyw […] Potym... drugiemu sie niemoc przydała […] Tedy rzekł […] : Znam mego daru zawiązanie z tobą]

• Polish: dar
• Silesian: dar, dŏr

• Boryś, Wiesław (2005), “dar”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “dar”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “dar”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “dar”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Krystyna Długosz-Kurczabowa (2021), “dać”, in Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, →ISBN
• Brückner, Aleksander (1927), “dar”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• K. Nitsch, editor (1956), “dar”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 2, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 26
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “dar”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “dar”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “dar”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Latin dare, from Proto-Italic *didō, from Proto-Indo-European *dédeh₃ti, from the root *deh₃- (“give”).

dar

1. (transitive) to give (hand over)
   • 10th or 11th century, anonymous, San Millan glosses, (as quoted by Coromines and Pascual):

     qui… pauperibus reddet : qui dat a los misquinos

     …who gives to the beggars…

   • c. 1140, Cantar de myo Çid [Song of my Cid]; transcription by Per Abbat‎^[65]1207, folio 3v, line 138:

     Huebos auemos q̃ nos dedes los marchos

     We need that you give us the [gold] marks

     (literally, “We have a need that you to give us the marks”)

   • c. 1250, Alfonso X, Lapidario, f. 8v:

     […] si dierẽ del poluo della a beuer peſante de quatro dragmas al q̃ a dolor en el eſtentino a que llaman colon ſana luego.

     If they were to give four drams of weight of it powdered to drink to someone whose gut, the one they call colon, ached, he would be cured.

   • 13th century, Almeric, Fazienda de Ultramar, page 20vb:

     Dixo nr̃o ſẽnor amoyſen ſub aq̃ tu e el pueblo que ſaq̃ſt de egipto ala tierra q̃ iure aabraã á yſaac a iacob ẽ dix ato liñaie la dare trametre mio angel delante ti e detroyra tos eñemigos […]

     [Then] Our Lord said to Moses, “Go up from here, you and the people whom you brought out of Egypt, to the land I swore to Abraham, to Isaac and to Jacob when I said ‘I will give it to your descendants.’ I will send my angel before you and he will destroy your enemies. […] ”

• Ladino: dar, דאר
• Spanish: dar (see there for further descendants)

• Ralph Steele Boggs et al. (1946), “dar”, in Tentative Dictionary of Medieval Spanish, volume I, Chapel Hill, page 163

Inherited from Old Polish dar.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ar
• Syllabification: dar

dar m inan

1. (literary) gift (something given to someone on a special occasion)

   Synonyms: (dated) dań, podarek, podarunek, prezent, upominek

2. donation (material good that someone gives selflessly for social purposes)
3. (literary) gift (received good with a special value of an intangible nature) [with genitive ‘of what’]

   dar wolności ― the gift of freedom

4. gift (something received through a higher power)
5. gift (very well-mastered skill for which someone has a natural predisposition) [with genitive ‘of what’]

   Synonym: talent

6. (obsolete) good; grace

   Synonyms: dobrodziejstwo, łaska

• dar in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• dar in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “dar”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “DAR”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 20.12.2010
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “dar”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “dar”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “dar”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 426
• Jan Karłowicz (1900), “dar”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 310

Inherited from Old Galician-Portuguese dar (“to give”), from Latin dare, from Proto-Italic *didō, from Proto-Indo-European *dédeh₃ti, from the root *deh₃- (“give”).

• Audio (Portugal (Porto)):

  (file)

• Rhymes: (Portugal, São Paulo) -aɾ, (Brazil) -aʁ, (Brazil, with -r dropping) -a
• Homophone: dá (Brazil, with -r dropping)
• Hyphenation: dar

dar (first-person singular present dou, first-person singular preterite dei, past participle dado)

1. (ditransitive) to give
   1. [transitive with a or para or indirect object pronoun]
      1. to transfer one’s possession of something to someone without anything in return

         Dar-te-ei um livro.

         I will give you a book.

         Synonym: ceder

         Antonym: receber

      2. to hand over (to pass something into someone’s hand)

         Dá-me tua mão.

         Give me your hand.

         Synonyms: entregar, passar

      3. to make a present or gift of

         Dei flores à minha mulher.

         I gave my wife flowers.

         Synonym: presentear

         Antonyms: ganhar, receber

      4. to provide a service

         A Igreja dá conforto aos pobres.

         The Church gives the poor comfort.

         Ele dá aulas de latim.

         He gives Latin classes.

         Synonym: oferecer

      5. to administer (to cause to take (medicine))

         Demos insulina a ele.

         We gave him insulin.

         Synonym: administrar

      6. (transitive) to give; to issue; to emit

         O João vai nos dar recomendações.

         João will give us recommendations.

         Ele gosta de dar ordens.

         He likes issuing orders.

   2. [transitive with em or indirect object pronoun]
      1. to carry out a physical interaction with something

         Ela deu-me um beijo.

         She gave me a kiss.

      2. to cause a sensation or feeling

         A cerca me deu um choque elétrico.

         The fence gave me an electric shock.

         Essa música dá-me medo.

         That song frightens me.

         (literally, “That song gives me fear.”)

      3. to cause (to produce as a result)

         Comer rápido lhe dá azia.

         Eating quickly gives you a heartburn.

2. to yield; to produce; to generate

   Esse poço dava água.

   That well used to produce water.

   As macieiras dão maçãs.

   Apple trees produce apples.

3. (impersonal) to be possible, can [with para (+ subject pronoun (optional) with personal infinitive) ‘for someone to do something’]

   Não dá para ele fazer isso.

   He can't do that.

   – Dá para o alcançarmos?
   – Dá.

   – Can we reach him?
   – Yes, we can.

4. (transitive) to throw (to organise an event)

   Darei uma festa amanhã.

   I’ll throw a party tomorrow.

5. (transitive) to report (to publish or broadcast news) [with que (+ clause) ‘that ...’]

   O jornal deu que se cancelaram os eventos.

   The newspaper reported that the events had been cancelled.

6. (impersonal) to be reported (to be published or broadcasted, of news) [with em ‘a source’ and que (+ clause) ‘that ...’]

   Deu no jornal que se cancelaram os eventos.

   The newspaper reported that the events had been cancelled.

   (literally, “It was reported in the newspaper that ...”)

7. (intransitive or transitive) to result in, to lead to [with em or transitive ‘a result’]

   Não te preocupes, não dará em nada.

   Don’t worry, it won’t lead to anything.

8. (intransitive) to get into (to cause to behave uncharacteristically) [with em ‘someone or something’]

   Começou a chorar de repente. O que deu nele?

   He began to cry suddenly. What has gotten into him?

   Synonym: possuir

9. (impersonal, intransitive or auxiliary) to suffice, to be enough [with para ‘for something’; or with para (+ subject pronoun (optional) with personal infinitive) ‘for doing something’]

   Com dez euros já dá para almoçar hoje.

   Ten euros are enough to have lunch today.

   (literally, “With ten euros it already suffices to have lunch today.”)

   Synonym: bastar

10. (transitive) to make (to tend or be able to become)

    Ela daria uma boa professora.

    She would make a good teacher.

11. (transitive) to consider (assign some quality) [with direct object ‘someone/something’, along with por or como ‘as something’]

    Depois de semanas procurando, deram-nos como desaparecidos.

    After weeks of searching, they considered us to be missing.

    Synonym: considerar

12. (transitive (Portugal) or intransitive (Brazil), colloquial) to defeat by a given score [with direct object (Portugal) or de (Brazil) ‘a score’, along with a (Portugal) or em (Brazil) ‘someone or someone's team’]

    A minha equipa vai dar dois a zero à tua. (Portugal)

    My team will beat yours 2-nil.

    Meu time vai dar de dois a zero no seu. (Brazil)

    My team will beat yours 2-nil.

13. (intransitive) to come across, to bump into (to find someone or something accidentally or in an unexpected condition) [with com ‘someone/something’]

    Dei de cara com a Sandra hoje de manhã.

    I bumped into Sandra this morning.

14. (Brazil, vulgar, slang) to put out, to allow to be sexually penetrated [with para ‘someone’]

    Dei pra ele.

    I put out for him.

For quotations using this term, see Citations:dar.

• “dar” in Dicionário Aberto based on Novo Diccionário da Língua Portuguesa de Cândido de Figueiredo, 1913

Inherited from Sanskrit दर (dara, “fear”).^[1] Compare Hindi डर (ḍar).

dar f

1. fear^[1][2]

   Synonym: traś

• IPA^(key): /dar/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ar

Uncertain. Probably from a compound of de and iar(ă). It may also perhaps come from an intermediate form *deară, from Latin dē vērō, or from dē eā rē. See also doar.

• dară — regional
• da' — colloquial, very frequent

dar

1. but

• însă

Borrowed from Old Church Slavonic даръ (darŭ), from Proto-Slavic *darъ (“gift”).

dar n (plural daruri)

1. gift

   în dar ― as a gift

• cadou

• “dar”, in DEX online—Dicționare ale limbii române (Dictionaries of the Romanian language) (in Romanian), 2004–2025

Inherited from Latin dare.

dar

1. (Rumantsch Grischun, Sursilvan, Surmiran, Puter, Vallader) to give

dar (third-person singular simple present dars, present participle darin, simple past dart, past participle dart)

1. to dare

• daur

Possibly a reduced form of nuair (“when”) (MacBain)^[1] or possibly from early modern an tan a, an dan a, from Old Irish in tan (“when”) from acc. sg. of Old Irish tan (“time”) (Seosamh Watson).^[2]

• IPA^(key): /t̪ər/, /t̪ar/

dar (Ross-shire, Inverness-shire, Mull, Perthshire)

1. when (relative/non-interrogative)

   Synonym: nuair

   • 2005, Roy G. Wentworth, Rannsachadh air Fòn-eòlas Dualchainnt Ghàidhlig Gheàrrloch, Siorrachd Rois‎^[66], page 3:

     Bha sinne air na cuairteachdainn leis a’ Ghàidhlig dar a bha sinn nana cloinn

     We had been surrounded with Gaelic when we were children

• “dar” in Am Faclair Beag - Scottish Gaelic Dictionary.
• Mark, Colin (2003), The Gaelic–English dictionary, London: Routledge, →ISBN, page 211
• Roy G. Wentworth (2003), “when conj 1 (a) dar”, in Faclan is Abairtean à Ros an Iar‎^[67]
• Seosamh Watson (2022), “dar conj. ‘when’ dər”, in Easter Ross Gaelic: Lexicon with Texts and Brief Phonology, Dublin Institute for Advanced Studies, →ISBN, page 169

Inherited from Proto-Slavic *darъ, from Proto-Indo-European *deh₃rom.

• IPA^(key): /dâːr/

dȃr m inan (Cyrillic spelling да̑р)

1. gift

• pòklon

• darovit

• “dar”, in Hrvatski jezični portal [Croatian language portal] (in Serbo-Croatian), 2006–2025

• dŏr

Inherited from Old Polish dar.

• IPA^(key): /ˈdar/
• Rhymes: -ar
• Syllabification: dar

dar m inan

1. gift

• dar in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022), “dar”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 71

Inherited from Proto-Slavic *darъ, from Proto-Indo-European *déh₃rom.

• IPA^(key): [dar]

dar m inan

1. gift

• darček

• “dar”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2003–2025

Inherited from Proto-Slavic *darъ, from Proto-Indo-European *déh₃rom.

• IPA^(key): /dáːr/

dȃr m inan

1. gift (a talent or natural ability)
2. (archaic) gift (something given to another voluntarily, without charge)

   Synonym: darílo

3. (usually in the plural, obsolete) immolation^[→SSKJ]

   Synonym: darovȃnje

The template Template:sl-decl-noun-table3 does not use the parameter(s):

n=

Please see Module:checkparams for help with this warning.

First masculine declension (hard o-stem, inanimate, -ov- infix) , long mixed accent, ending -u in genitive singular
nom. sing.	dȃr
gen. sing.	darȗ
	singular	dual	plural
nominative imenovȃlnik	dȃr	darȏva	darȏvi
genitive rodȋlnik	darȗ	daróv	daróv
dative dajȃlnik	dȃru, dȃri	darȏvoma, darȏvama	darȏvom, dȃrȏvam
accusative tožȋlnik	dȃr	darȏva	darȏve, darȋ
locative mẹ̑stnik	dȃru, dȃri	darȏvih	darȏvih
instrumental orọ̑dnik	dȃrom	darȏvoma, darȏvama	darȏvi
(vocative) (ogȏvorni imenovȃlnik)	dȃr	darȏva	darȏvi

• less common, regional

The template Template:sl-decl-noun-table3 does not use the parameter(s):

n=

Please see Module:checkparams for help with this warning.

First masculine declension (hard o-stem, inanimate) , fixed accent
nom. sing.	dȃr
gen. sing.	dȃra
	singular	dual	plural
nominative imenovȃlnik	dȃr	dȃra	dȃri
genitive rodȋlnik	dȃra	dȃrov	dȃrov
dative dajȃlnik	dȃru, dȃri	dȃroma, dȃrama	dȃrom, dȃram
accusative tožȋlnik	dȃr	dȃra	dȃre
locative mẹ̑stnik	dȃru, dȃri	dȃrih, dȃrah	dȃrih, dȃrah
instrumental orọ̑dnik	dȃrom	dȃroma, dȃrama	dȃri
(vocative) (ogȏvorni imenovȃlnik)	dȃr	dȃra	dȃri

• donȃcija

• “dar”, in Slovarji Inštituta za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, portal Fran
• “dar”, in Termania, Amebis
• See also the general references

dar

1. to add

   Walaal, caano higgu dar, fadlan.

   Bro, add milk for me please.

Inherited from Old Spanish dar (“to give”), from Latin dare, from Proto-Italic *didō, from Proto-Indo-European *dédeh₃ti, from the root *deh₃- (“give”). Compare English donate.

• IPA^(key): /ˈdaɾ/ [ˈd̪aɾ]

• Audio (Bolivia):

  (file)

• Audio (Latin America):

  (file)

• Rhymes: -aɾ
• Syllabification: dar

dar (first-person singular present doy, first-person singular preterite di, past participle dado)

1. (transitive) to give, to give out
2. (transitive) to hand over
3. (transitive) to hit

   Me han dado en la cabeza.

   They hit me on my head.

4. (transitive) to emit
5. (transitive) to produce
6. (transitive) to perform
7. (transitive) to consider

   Doy eso por menos que yo.

   I consider that beneath me.

   Yo lo doy por muerto.

   I consider him dead.

8. (intransitive) to encounter; to find with effort [with con]

   Dimos con María.

   We encountered Maria.

   Dimos con el edificio después de tres horas.

   We finally found the building after three hours.

9. (transitive) to hit upon
10. (intransitive, colloquial) to press, activate [with a ‘a button, mechanism, etc.’]

    darle al botón ― to press the button

11. (transitive, colloquial) to ruin; mess up

    Me dio la noche ― It ruined the night for me

12. (reflexive) to occur
13. (reflexive) to grow naturally

    El maíz se da en esta tierra. ― Corn grows on this land.

14. (reflexive) to hit

    El coche se dio con/contra un árbol.

    The car hit a tree.

15. (reflexive) to assume [with por (+ past participle) ‘to be in some state’]

    darse por vencido ― to assume to be defeated

    darse por muerto ― to assume to be dead

16. (reflexive, informal) to pretend to be, to present oneself as though one were

    Se las da de enfermera, pero nunca ha estudiado.

    She pretends to be a nurse, but she's never studied (it).

17. (reflexive, Mexico) to surrender

    ¿Te das? — Me doy.

    Do you surrender? — I surrender.

18. (reflexive, transitive, vulgar, El Salvador) to fuck (used with third person direct objects only)

    Vos solo te la das.

    You just fuck her.

    Me quiero dar a José.

    I want to fuck José.

19. (transitive, colloquial, Rioplatense) to find someone sexually attractive (mostly to have a sexual encounter with)

    Le re doy. ― I think she/he is really hot.

20. (transitive, of weather) to announce, predict

    Dan lluvia. ― They announced rain.

• Chavacano: dale

• “dar”, in Diccionario de la lengua española [Dictionary of the Spanish Language] (in Spanish), online version 23.8, Royal Spanish Academy [Spanish: Real Academia Española], 10 December 2024
• “dar”, in Diccionario de americanismos [Dictionary of Americanisms] (in Spanish), Association of Academies of the Spanish Language [Spanish: Asociación de Academias de la Lengua Española], 2010

dar

1. contraction of dagar, indefinite plural of dag; sometimes written da'r

• dra, rad

Inherited from Middle Persian [script needed] (dʾl, “tree, gallows; wood”), from Old Persian 𐎭𐎠𐎽𐎢𐎺 (d-a-ru-u-v /dāruv/), from Proto-Iranian *dā́ru, from Proto-Indo-Iranian *dāru, from Proto-Indo-European *dóru. Cognate with Persian دار and Northern Kurdish dar.

dar

1. tree

Inherited from Ottoman Turkish طار, دار (dar, “narrow; difficult; with difficulty”),^[1] from Proto-Turkic *tār, *t(i)ār (“narrow”). Compare Old Turkic [script needed] (tar).

dar

1. narrow
2. scant
3. close-fitting, tight - (for close-fitting as a textile style, a calque of "body" or "badi" is widely used and understood.)

   badi tişört ― close-fitting t-shirt

   dar elbise ― tight dressdar ayakkabı ― tight shoes

4. limited

   dar gelirli ― low-income

   dar gelir ― limited income

• geniş
• bol

dar

1. (figuratively) barely, narrowly

   Synonyms: darı darına, ucu ucuna, anca, ancak, zar zor, güçlükle, güç bela

Derived from Arabic دَار (dār).^[2]

dar

1. (obsolete, only used in compounds) house, place

• dareyn — two places (especially this world and heaven).
• darülfünun — university

Inherited from Latin dare, ultimately from Proto-Indo-European *deh₃- (“to give”); compare Italian dare.

dar

1. (transitive) to give
2. (transitive) to deliver

dar

1. earth

• State Library of Queensland, ABORIGINAL LANGUAGES OF THE GREATER BRISBANE AREA, 16 March 2015.