Shiva

Shiva (/ˈʃɪvə/; Sanskrit: शिव, lit. 'Yang Bertuah', IAST: Śiva [ɕɪʋɐ]), juga dikenali sebagai Mahadeva (/məˈhɑː ˈdeɪvə/; Sanskrit: महादेव:, lit. 'Tuhan Yang Agung', IAST: Mahādevaḥ, [mɐɦaːd̪eːʋɐh]) dan Hara, merupakan salah satu Dewa Hindu yang utama dalam agama Hindu.

Dalam tradisi Shaivisme, Shiva dianggap sebagai Tuhan Tertinggi yang mencipta, melindungi dan mengubah alam semesta.Dalam tradisi Shaktisme yang berpusat kepada dewi, Dewi Tertinggi (Devi) dianggap sebagai tenaga dan kuasa penciptaan (Shakti), serta pasangan yang setara dan saling melengkapi kepada Shiva.Shiva juga merupakan salah satu daripada lima dewa yang setara dalam Puja Panchayatana mengikut tradisi Smarta dalam agama Hindu.. Shiva mempunyai pelbagai aspek, yang bersifat penyayang mahupun menakutkan. Dalam aspek yang penyayang, dia digambarkan sebagai seorang yogi yang serba tahu (omniscient) dan menjalani kehidupan pertapaan di Gunung Kailasa, serta sebagai seorang ketua keluarga bersama isterinya Parvati dan dua anak mereka, Ganesha dan Kartikeya. Dalam aspek yang garang, Shiva sering digambarkan sedang membunuh syaitan. Shiva juga dikenali sebagai Adiyogi (yogi pertama), yang dianggap sebagai dewa penaung bagi yoga, meditasi dan seni.

Atribut ikonografi Shiva termasuk ular raja Vasuki yang melingkari lehernya, bulan sabit di kepalanya, sungai suci Ganga yang mengalir dari rambut kusutnya, mata ketiga di dahinya (yang membakar apa sahaja di hadapannya apabila dibuka), senjata trisula dan damaru (gendang kecil). Shiva lazimnya disembah dalam bentuk lingam yang tidak berbentuk manusia (aniconic).

Walaupun dikaitkan dengan dewa kecil Veda iaitu Rudra, Shiva mungkin berasal dari latar belakang bukan Veda, dan berkembang hasil gabungan pelbagai dewa lama dari tradisi bukan Veda dan Veda, termasuk dewa Rudra dalam Rigveda, yang juga mungkin mempunyai asal usul bukan Veda. Shiva telah berkembang menjadi dewa utama yang merangkumi pelbagai elemen keagamaan.

Shiva merupakan dewa pan-Hindu yang dihormati secara meluas oleh penganut Hindu di India, Nepal, Bangladesh, Sri Lanka dan Indonesia (terutamanya di Jawa dan Bali).