Brahmana

Brahmana (sebutan: /ˈbraːmənəz/; Sanskrit: ब्राह्मणम्, IAST: Brahmana) ialah karya sruti dalam tradisi Veda yang terikat pada Samhita—iaitu himpunan nyanyian dan mantra—daripada keempat-empat Veda: Rig, Sama, Yajur, dan Atharva. Ia membentuk lapisan sekunder dalam klasifikasi teks Sanskrit yang wujud dalam setiap Veda, yang memberikan penjelasan serta panduan berkenaan pelaksanaan ritual Veda (yang mana Samhita berkaitan akan dibacakan).

Selain menghuraikan simbolisme dan maksud Samhita, kesusasteraan Brahmana turut mengandungi ilmu pengetahuan sains pada zaman Veda, termasuk astronomi pemerhatian serta, khususnya dalam pembinaan altar, ilmu geometri. Walaupun bersifat ritualistik, sesetengah Brahmana turut memuatkan unsur mistik dan falsafah, yang kemudiannya membentuk kandungan Aranyaka dan Upanishad.

Setiap Veda mempunyai satu atau lebih teks Brahmana tersendiri, dan setiap Brahmana lazimnya dikaitkan dengan satu shakha atau aliran Veda tertentu. Kini, kurang daripada dua puluh teks Brahmana masih wujud, memandangkan kebanyakannya telah hilang atau dimusnahkan. Penentuan tarikh kodifikasi akhir bagi teks Brahmana dan teks Veda berkaitan masih menjadi perbahasan, memandangkan ia berkemungkinan hanya ditulis selepas melalui beberapa abad tradisi lisan. Teks Brahmana yang paling awal dianggarkan berasal sekitar 900 SM, manakala yang paling lewat sekitar 700 SM.

Veda, iaitu kitab suci asas bagi agama Hindu, secara umum terbahagi kepada dua bahagian utama: Samhita dan Brahmana. Namun, Aranyaka dan Upanisad yang lazimnya tergolong dalam kelompok Brahmana, turut dianggap sebagai dua bahagian tambahan yang berbeza daripada Samhita dan Brahmana.

Samhita terdiri daripada mantra-mantra atau nyanyian pujian yang ditujukan kepada pelbagai dewa Veda seperti Agni dan Indra. Brahmana pula, yang ditulis dalam bentuk prosa, menghuraikan maksud mantra-mantra tersebut, menetapkan penggunaannya dalam upacara korban, serta menjelaskan secara terperinci tatacara pelaksanaannya.

Yajna dan yaga—iaitu korban yang dipersembahkan ke dalam api suci yang telah dikuduskan—merupakan teras dalam agama Veda. Maka, keperluan untuk mendapatkan panduan yang jelas dan terperinci dalam melaksanakan upacara-upacara ini sangat dirasai, dan Brahmana hadir untuk memenuhi keperluan tersebut.