łamać

Inherited from Proto-Slavic *lamati. First attested in c. 1408.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɫa(ː)mat͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɫamat͡ɕʲ/, /ɫɒmat͡ɕʲ/

łamać impf

1. to break (to divide into pieces)
   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 56:

     Wsząl chleeb […] , przeszegnal, lamaal, roszdaal wcznyoom

     [Wziął chleb […] , przeżegnał, łamał, rozdał uczniom]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 86:

     Lamacz confringere

     [Łamać confringere]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XVI, page 328:

     Huic fringunt, lamaly, Quirites robuste cuspidis hastas

     [Huic fringunt, łamali, Quirites robuste cuspidis hastas]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 684:

     Pravda przebya glovą, a dobry vczynek schyyą lamye

     [Prawda przebija głowę, a dobry uczynek szyję łamie]

2. to fragment, to break, to rend (to break off, to knock stones off a rock, to split, to hew stones)
   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 12, 12:

     Y dawalasta ge […] tym w røce, gysz bily nad murarzmy domv boszego, gysz ge nakladaly na teszarze […] a na ti, gysz kamyenye lamaly, abi kupowaly drzewo a kamyenye, gysz røbaly a lamaly

     [I dawałasta je […] tym w ręce, jiż byli nad murarzmi domu bożego, jiż je nakładali na tesarze […] a na ty, jiż kamienie łamali, a aby kupowali drzewo a kamienie, jiż rąbali a łamali]

   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 22, 6:

     Dadzø ge […] , abi drzewya a kamyenya nakupyly a tu, gdze kamyenye lamyø, ku poprawyenyv koscyola boszego

     [Dadzą je […] , aby drzewia a kamienia nakupili a tu, gdzie kamienie łamią, ku poprawieniu kościoła bożego]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 22, 2:

     Vstwyl z nych lamacze, abi lamaly kamyenye a *cyøsali

     [Ustawił z nich łamacze, aby łamali kamienie a ciosali]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], 22, 15:

     Masz takesz wyele rzemyøszlnykow, gysz lamyø kamyen, wapno zgø

     [Masz takież wiele rzemięślnikow, jiż łamią kamień, wapno żgą]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 42:

     Cziesle, lamyącze kamyenye latomorum

     [Cieśle łamiące kamienie latomorum]

3. (attested in Greater Poland, Pomerania) to break (to violate e.g. a law, custom)
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 36:

     Pythalyszczye nasz o prawo thakymy szlowy: Gdy szye raycza... przylubowalby [szye] kv dworowy […] albo nye dzerzal pyszanego myaszthv prawa, przywylyeye lamal, albo phalszowal, czo yesth pokvtha yego?

     [Pytaliście nas o prawo takimi słowy: Gdy sie rajca... przylubowałby ku dworowi […] albo nie dzierżał pisanego miastu prawa, przywileje łamał, albo fałszował, co jest pokuta jego?]

   • 1876-1929 [XV p. post.], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[9], volume XII, Murzynowo, page 143:

     Lamye soluit legem

     [Łamie soluit legem]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 136:

     A thy, Iesuszye, tosz ty obvykl czynycz, yze svyate dny zawsche lamyesz

     [A ty, Jezusie, toż ty obwykł czynić, iże święte dni zawsze łamiesz]

• Polish: łamać, łomać (Middle Polish, Bory Tucholskie, Kielce, Near Masovian, Radom, Western Lublin, Bychawa, Gałęzów, Wola gałęzowska, Northern Borderlands), łámać (Kielce), łómać (Kociewie, Kurpie, Zagórze)
• Silesian: łōmać

• Boryś, Wiesław (2005), “łamać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “łamać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “łamać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “łamać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• S. Urbańczyk, editor (1963), “łamać”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 4, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 95
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “łamać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “łamać”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• łomać (Middle Polish, Bory Tucholskie, Kielce, Near Masovian, Radom, Western Lublin, Bychawa, Gałęzów, Wola gałęzowska, Northern Borderlands)
• łámać (Kielce)
• łómać (Kociewie, Kurpie, Zagórze)

Inherited from Proto-Slavic *lamati.

• Audio 1; “łamać”:

  (file)

• Audio 2; “łamać się”:

  (file)

• Rhymes: -amat͡ɕ
• Syllabification: ła‧mać

łamać impf

1. (transitive) to break (to cause something to permanently lose its shape by force so that separate parts of it can be distinguished)

   Synonyms: przełamywać, rozłamywać

   Silna wichura łamała gałęzie w lesie.

   A strong wind was snapping branches in the forest.

   Różdżka zielona
   z drzewa łamiona. (song, Chełmno-Dobrzyń) ― Green rod,
   broken from a tree.

   1. (transitive, Middle Polish) to crush, to grind

      Near-synonyms: miażdżyć, rozcierać

2. (transitive) to break (to cause a bone to fracture due to a fall or impact) [with dative ‘whose bone’]
3. (transitive) to break (to not adhere to some standards, arrangements, e.g. rules, laws)

   Synonym: naruszać

4. (transitive) to break (to overcome obstacles or resistance)
5. (transitive) to break (to destroy someone's psyche or someone's life)

   Synonyms: niszczyć, rujnować

   1. (transitive, Middle Polish) to bother, to worry

      Near-synonyms: nękać, niepokoić

6. (transitive) to break; to crack (to read code, cipher, etc. that secures protected information or access to something)
7. (transitive) to break (to reduce the intensity or change the shade of a color by adding another to it) [with instrumental ‘with what’]

   Synonym: przełamywać

8. (transitive, printing) to break (to form columns of a book or magazine before printing)

   Synonym: przełamywać

9. (transitive, obsolete, hunting, of birds of pray) to fish; to catch; to kill

   Synonym: łowić

10. (transitive, obsolete, hunting, of moose and deer) to roam in a forest during rutting season
11. (transitive, obsolete) to fragment, to break, to rend (to break off, to knock stones off a rock, to split, to hew stones)
12. (transitive, obsolete) to break; to bend, to twist; to snap, to distort
13. (transitive, Middle Polish, medicine) to break (to eliminate the effects of a disease in someone's body)
14. (transitive, Middle Polish) to hurt; to break (to inflict pain; to torture)
15. (transitive, Middle Polish) synonym of zginać (“to bend”)
16. (reflexive with się, of e.g. a branch) to break (to permanently lose one's original shape under the action of an external force)

    Synonyms: przełamywać się, rozłamywać się

    Nie łamij sie, kalinowy moście! (Eastern Lublin, Chełm County)

    Don't break, Kalina bridge!

17. (reflexive with się, of a bone) to break (to fracture due to impact or fall)

    Synonym: pękać

18. (reflexive with się, literary, of light rays) to break; to scatter (to change direction) [with na (+ locative) ‘on what’; or with w (+ locative) ‘in what’]

    Synonym: załamywać się

19. (reflexive with się, of e.g. waves) to break (to crash into something and scatter) [with o (+ accusative) ‘against what’; or with na (+ locative) ‘on what’]
20. (reflexive with się, literary) to break (to cease to exist or change for the worse)

    Synonyms: pękać, załamywać się

21. (reflexive with się, colloquial) to break (to lose hope and the will to act)

    Synonyms: pękać, załamywać się

22. (reflexive with się) to break (to give up something under the influence of pressure or circumstances)
23. (reflexive with się, literary) to grapple (to attempt to overcome that which hinders or impedes) [with z (+ instrumental) ‘with what’]

    Synonym: zmagać się

24. (reflexive with się, dated) to break (to share food by breaking it into pieces) [with instrumental ‘what food’]
25. (reflexive with się, Middle Polish) to fight

    Synonyms: bić się, walczyć

łamać impf

1. (intransitive, impersonal) to break; to ache (to experience severe bone and muscle pain that makes movement difficult) [with accusative ‘whom’; or with w (+ locative) ‘where’]

   Łamie mnie dziś w kościach. ― My bones are aching today.

• łamać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• łamać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• łamać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “łamać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “łamać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ŁAMAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 26.06.2019
• “ŁAMAĆ SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.11.2018
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “łamać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “łamać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “łamać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 792
• Jan Karłowicz (1903), “łamać”, in Hieronim Łopaciński, Wacław Taczanowski, editors, Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 3: L do O, Kraków: Akademia Umiejętności, page 63
• łamać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• łamać się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Maciej Czeszewski (2006), “łamać się”, in Monika Szewczyk, editor, Słownik polszczyzny potocznej, 1 edition, Warsaw: Polish Scientific Publishers PWN, →ISBN, page 159
• Iryda Grek-Pabisowa (2017), “łamać, łamać się, łomać się”, in Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej (in Polish), Warsaw: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, page 519

Inherited from Proto-Slavic *lamati.

łamać impf (perfective złamać)

1. (transitive) to break (to separate into (to cause to end up in) two or more pieces)

This verb needs an inflection-table template.