ขพุง

Thai

Alternative forms

• ขะพุง, ขะพง, ขพง

Etymology

Borrowed from Old Khmer khbūṅa, khvuṅ, *khvaṅ, kvuṅ (“swelling, bulge; top, summit; height, elevation; eminence, prominence”).^[1]^[2] Cognate with Modern Khmer ខ្ពង់ (khpŭəng).

Pronunciation

Orthographic		ขพุง kʰ b u ŋ
Phonemic		ขะ-พุง kʰ a – b u ŋ
Romanization	Paiboon	kà-pung
Romanization	Royal Institute	kha-phung
(standard) IPA^(key)		/kʰa˨˩.pʰuŋ˧/^(R)

Adjective

ขพุง • (kà-pung)

(obsolete) top, peak; best, excellent; chief, principal; eminent, prominent^[1]
- 1371, “จารึกแผ่นดีบุก วัดมหาธาตุ”, in ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย‎^[1], published 2025:
  
  ทัน ฟังขพุงธรรมเทศนา
  tan fang kà-pung tam-má-tee-sà-naa
  be on time to listen to an excellent sermon of dharma

Proper noun

ขพุง • (kà-pung)

(historical) the name of a mountain lying to the west of the Kingdom of Sukhothai, now known as Khao Luang^[3] and being part of the Ramkhamhaeng National Park
(historical) the name of a spirit worshipped in the Kingdom of Sukhothai, believed to reside atop the tallest mountain in the kingdom^[2]^[3]
- 1292, “จาฤกหลักศิลาศุโขไทยที่ ๑”, in ประชุมพงษาวดาร, volume 1, กรุงเทพฯ: โบราณคดีสโมสร, published 1914, page 146:
  
  มี พระขพุงผี เทพดา ใน เขาอนนน้นนเปนใหญ่กว่า ทุก ผี ใน เมือง นี้
  mii prá kà-pung pǐi têep-pá-daa nai kǎo an nán bpen-yài gwàa túk pǐi nai mʉʉang níi
  At that very hill, [there] exists a divine spirit, the holy Khaphung, being superior to all the spirits in this kingdom.

References

↑ ^1.0 ^1.1 ราชบัณฑิตยสภา (2020), พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 43: “ขพุง (ข.โบราณ กฺวุง, ขฺวุง; ข. ขฺพง่ = สิ่งที่โป่งขึ้น, ยอด, สันเขา, เนินเขา) น. ยอด, สิ่งที่สูง, สิ่งที่ประเสริฐ”
↑ ^2.0 ^2.1 วินัย พงศ์ศรีเพียร (2009), “เอกสารลำดับที่ ๑ จารึกพ่อขุนรามคำแหง”, in ๑๐๐ เอกสารสำคัญ: สรรพสาระประวัติศาสตร์ไทย (in Thai), volume 1, กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, →ISBN, page 27: “ขพุง เป็นภาษาเขมร แปลว่า เนินเขา หรือสันเขา วฺระ (ไทยใช้ พระ) เติมหน้าคำเพื่อแสดงความศักดิ์สิทธิ์ พระขพุง หมายถึง ผีภูเขา หรือเทพดารักษาเขานั้น”
↑ ^3.0 ^3.1 ราชบัณฑิตยสภา (2020), พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 217: “พระขพุง <พระขพง> น. ๑) ชื่อภูเขาทางทิศตะวันตกของเมืองสุโขทัยเก่า ปัจจุบันเรียกว่า เขาหลวง... ๒) ก) ชื่อภูเขาทางทิศตะวันตกของเมืองสุโขทัยเก่า ปัจจุบันเรียกว่า เขาหลวง ข) เจ้าแห่งภูเขาซึ่งสถิตอยู่ในภูเขาลูกสูงที่สุดในสุโขทัย”

[rst-1] 1.0 ^1.1 ราชบัณฑิตยสภา (2020), พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 43: “ขพุง (ข.โบราณ กฺวุง, ขฺวุง; ข. ขฺพง่ = สิ่งที่โป่งขึ้น, ยอด, สันเขา, เนินเขา) น. ยอด, สิ่งที่สูง, สิ่งที่ประเสริฐ”

[wn-2] 2.0 ^2.1 วินัย พงศ์ศรีเพียร (2009), “เอกสารลำดับที่ ๑ จารึกพ่อขุนรามคำแหง”, in ๑๐๐ เอกสารสำคัญ: สรรพสาระประวัติศาสตร์ไทย (in Thai), volume 1, กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, →ISBN, page 27: “ขพุง เป็นภาษาเขมร แปลว่า เนินเขา หรือสันเขา วฺระ (ไทยใช้ พระ) เติมหน้าคำเพื่อแสดงความศักดิ์สิทธิ์ พระขพุง หมายถึง ผีภูเขา หรือเทพดารักษาเขานั้น”

[rst2-3] 3.0 ^3.1 ราชบัณฑิตยสภา (2020), พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 217: “พระขพุง <พระขพง> น. ๑) ชื่อภูเขาทางทิศตะวันตกของเมืองสุโขทัยเก่า ปัจจุบันเรียกว่า เขาหลวง... ๒) ก) ชื่อภูเขาทางทิศตะวันตกของเมืองสุโขทัยเก่า ปัจจุบันเรียกว่า เขาหลวง ข) เจ้าแห่งภูเขาซึ่งสถิตอยู่ในภูเขาลูกสูงที่สุดในสุโขทัย”

[1]

[2]

[3]