Gapura

Gopuram atau gopura (Tamil: கோபுரம், Bahasa Telugu: గోపురం, Bahasa Kannada: ಗೋಪುರ, Bahasa Malayalam: ഗോപുരം,Indonesia/Jawa: Gapura,Bali:candi bentar,Thau: โกปุระ, ) ialah sebuah menara pintu masuk yang besar dan biasanya dihias secara rumit di dewan masuk kuil Hindu dalam seni bina Dravidia di negeri-negeri selatan India seperti Tamil Nadu, Andhra Pradesh, Kerala, Karnataka, Telangana, dan juga di Sri Lanka.Senibina ini juga boleh didapati di Pura di Indonesia, Kuil Hindu di Malaysia, kuil-kuil tamil di seluruh dunia dan kuil kuil kuno di Asia Tenggara. Di wilayah lain di India, menara ini biasanya lebih kecil, tetapi di selatan India, gopuram sering menjadi struktur tertinggi dalam kompleks kuil.

Kuil-kuil lama dan zaman pertengahan awal mempunyai gopuram yang lebih kecil, manakala kuil-kuil kemudian menjadikan gopuram sebagai elemen utama seni bina Hindu gaya Dravidia. Dalam banyak kes, kawasan kuil diperluas dan gopuram baharu dibina pada sempadan baharu. Gopuram ditutupi di puncaknya dengan kalasam, iaitu sejenis kemuncak berbentuk mentol. Ia berfungsi sebagai pintu masuk utama yang melalui dinding yang mengelilingi kompleks kuil. Struktur tinggi lain yang terletak di tengah-tengah kuil ialah Vimanam , dan kedua-duanya direka mengikut prinsip Vastu Shastra.

Asal-usul gopuram boleh dijejak kepada struktur awal yang dibina oleh raja-raja Pallava, dan berkait rapat dengan menara pusat shikhara di India Utara serta bentuk gavaksha yang berbumbung pelana. Antara abad ke-12 hingga ke-16, semasa zaman pemerintahan Pandya, Nayaka, dan Empayar Vijayanagara, kuil Hindu semakin menjadi pusat kehidupan bandar. Ketika itu, gopuram mula menjadi ciri utama yang dominan pada bahagian luar kuil, sehingga menenggelamkan pandangan terhadap ruang suci dalaman yang tersembunyi di sebalik saiz besar gopuram dan halaman kuilnya. Gopuram juga melebihi ruang suci dari segi jumlah ukiran dan hiasan. Sesebuah kuil lazimnya mempunyai lebih daripada satu gopuram. Gopuram turut ditemui dalam seni bina luar India, terutamanya dalam seni bina Khmer seperti di Angkor Wat.

Sebuah kuil besar gaya Dravidia, atau dikenali sebagai koil, mungkin mempunyai beberapa gopuram sebagai pintu masuk ke kawasan berpagar yang semakin kecil menghala ke tempat suci utama. Kompaun kuil lazimnya berbentuk segi empat sama atau segi empat tepat, dengan sekurang-kurangnya dinding paling luar mempunyai gopuram, selalunya dari keempat-empat arah mata angin. Setiap tingkat dalam gopuram biasanya mengulang bentuk hiasan pada tingkat bawah secara berirama tetapi dalam skala yang semakin mengecil ke atas. Ruang suci dalaman dan bumbung menaranya (yang menjadi tempat dewa utama) juga dikenali sebagai vimanam, walaupun di kuil-kuil besar di selatan India, ia lazimnya lebih kecil daripada gopuram.