pierścień

• pierzcień, pierzścień, pirścień

Inherited from Proto-Slavic *pьrsty. First attested in 1421.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pʲɛrɕt͡ɕʲɛɲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pʲɛrɕt͡ɕʲɛɲ/

pierścień m inan

1. (attested in Masovia, Greater Poland) ring (round piece of metal worn around the finger, usually made of gold)
   • 1895 [1421], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[1], volume VIIIa, page 155:

     Gotard banda sluga ne wsal... pyerzczena za dwadzescza scoth

     [Gotard banda sługa nie wziął... pierścienia za dwadzieścia skot]

   • 1950 [1427], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2705, Warsaw:

     Jaco v mnye Geduiga wzøla dwa pyrscyenya a nye wrocyla mi gich

     [Jako u mnie Jedwiga wzięła dwa pirścienia a nie wrociła mi jich]

   • 1959 [1432], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1406, Poznań:

     Jszem ya ne pozyczala plaschcza y rakawow z adamasku, y dwu persczenu

     [Iżem ja nie pożyczała płaszcza i rękawow z adamaszku i dwu pierścieniu]

   • 1950 [1436], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 529, Warsaw:

     Jaco Mroczek v mey zony wypozyczil pirsczenya za kopa

     [Jako Mroczek u mej żony wypożyczył pirścienia za kopę]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[2], line 62:

     Wroczil szaszya pyrszczen gyey

     [Wrocił za szyję pirścień jej]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 35, 22:

     A czsokoly ku potrzebye y k ruchu szwyøtemu potrzeba bila, møszowye s szonamy daly søø: zausznycze y zaponycze, pyerszczyenye y sponky s prawich røk

     [A cokoli ku potrzebie i k ruchu świętemu potrzeba była, mężowie z żonami dali się: zausznice i zaponice, pierścienie i sponki z prawych rąk]

   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 10, 3:

     Wzdzege naloketnyce... y pyrscyenye

     [Wzdzieje nałokietnice... i pirścienie]

   • 1950 [1478], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1211, Warsaw:

     Jako ya... nye wzyal skrzynky... z rampkamy y s czepczy, y s pyrsczenym, y sz gynschymi rzeczamy

     [Jako ja... nie wziął skrzynki... z rąbkami i z czepcy, i z pirścieniem, i z jinszymi rzeczami]

   • 1950 [1628], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1488, Warsaw:

     Jakom ya nye pobral gwalthem Zydowy... thkanky y pirsczenya

     [Jakom ja nie pobrał gwałtem Żydowi... tkanki i pirścienia]

   • 1885-2024 [1493], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[5], volume IV, page 664:

     Item slothy pyersczyen za szlothy y za orth

     [Item złoty pierścień za złoty i za ort]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 10v:

     Annulus eyn fingerrinck pyerszczyen

     [Annulus eyn fingerrinck pierścień]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 26:

     Onczy myą *svoy *pyersczyen [ten] zalyybyl sobye, svym *posakyem osyągnal sobye

     [Onci mię swoi[m] pierścieniem [ten] zalubił sobie, swym posakiem osiągnął sobie]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 387:

     Oczyecz rzekl...: Dayczye pyersczyen na yego rąka

     [Ociej rzekł...: Dajcie pierścień na jego rękę]

   • 1930 [c. 1455], “III Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], 21, 8:

     Napysawszi lysti gymyenyem Achabowim a znamyonawszi gy pyrscyenyem gego, poslala ku vrodzenszym

     [Napisawszy listy jimieniem Achabowym a znamionawszy ji pirścieniem jego, posłała ku urodzeńszym]

2. ring (wheel serving as a handle)
   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[9], 35, 11:

     Uczyn... stan a sztrzechy gego y przykryczya, pyerszczyenyow

     [Uczyń... stan a strzechy jego i przykryca, pierścieniow]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 37, 27:

     Udzyelal... dwa pyerszczyenya zlota pod korunø po wszech boczech, abi sze mogli przewlecz przes nye szyrdzy

     [Udzielał... dwa pierścienia złota pod koruną po wszech bocech, aby sie mogli przewlec przez nie żyrdzi]

3. (hapax legomenon, heraldry) rim (perimeter of a wagon wheel)
   • 1856-1870 [1423], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[11], volume VII, number 317:

     Paulus de Ianowicze de [clenodio poł] perzssczenya a krzisz et de procla[macione] Szarza

     [Paulus de Janowice de [clenodio poł] pierzścienia a krzyż et de procla[macione] Szarza]

• Polish: pierścień
• Silesian: piestrzyń

• Boryś, Wiesław (2005), “pierścień”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “pierścień”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “pierścień”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• S. Urbańczyk, editor (1970), “pierścień, pierzcień, pierzścień, pirścień”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 6, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 102
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “pierścień, pierzcień, pierzścień, pirścień”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “pierścień”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish pierścień.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛrɕt͡ɕɛɲ
• Syllabification: pier‧ścień

pierścień m inan (diminutive pierścionek, related adjective pierścieniowy)

1. ring (band made of precious metal often with a precious stone worn on the finger for decoration or as a sign of dignity or social function)
2. (mechanical engineering) ring (part of a device in the shape of a circle with a large hole in the middle usually placed on something)
3. (figuratively) ring (circle of objects or people surrounding something on all sides)
4. (geometry) ring, annulus (shape of a ring or circle with a large hole in the middle)
5. (anatomy) annulus (circular or ring-shaped element of the body of some living organisms)
6. curl (round piece of hair)

   Synonym: pukiel

7. (chemistry) ring (group of atoms linked by bonds to form a closed chain in a molecule)
8. (astronomy) halo (optical phenomenon in the form of a large circle of light surrounding the Sun or Moon)
9. (botany) ring (layer of wood that appears during the growing season around the circumference of a tree trunk)
10. (Near Masovian, Łukowiec, Masovian Voivodeship, Jagodne, Eastern Lublin, Wysokie, agriculture) ring (metal band connecting a scythe blade to the rod)
11. (obsolete) type of tax
12. (obsolete, construction) ring (thin band under the ecclesiastic in the Doric capital of a column)
13. (obsolete, hunting) ring (spiked dog collar)
14. (obsolete, hunting) ring (rough band at the bottom of the trunk of a deer's antlers)
15. (Middle Polish) ring (suspended circle that a horse-riding competitor tried to hit with a lance as and element of a knight's game)

• pierścień in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• pierścień in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “pierścień”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Ewa Węglewicz (11.07.2019), “PIERŚCIEŃ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “pierścień”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “pierścień”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “pierścień”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 158
• Jan Karłowicz (1906), “pierścień”, in Jan Łoś, editors, Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 4: P, Kraków: Akademia Umiejętności, page 92