jabłko

• jebłko

Inherited from Proto-Slavic *àblъko. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /jabɫkɔ/
• IPA^(key): (15^th CE) /jabɫkɔ/

jabłko n (diminutive jabłeczko, related adjective jabłczany or jabłeczny)

1. (attested in Masovia, Greater Poland, Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, Silesia) apple; fruit (fruit of the tree Malus domestica, chiefly with a green, red, or yellow skin, cultivated in temperate climates for cidermaking, cooking, and eating; any fruit in general)
   • 1984 [XIV ex.], Wiesław Wydra, editor, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543‎^[2], page B2:

     Przesz przecywnoscz, bo *podlud mowy swøtegoo Grzegorza pyrzwy czlowiek szgrzeeszyl pychø, nyeposlvstwem y lakotø, bo chczal sye rownacz Bogv przesz vmyenya wisokoscz, przeestøpicz kaszny boszy prog, a vkvsicz slodkoszczy *yabka

     [Przez przeciwność, bo *podług mowy świętego Grzegorza pirzwy człowiek zgrzeszył pychą, nieposłustwem i łatotą, bo chciał się rownać Boga przez imienia wysokość, przestąpić kaźni boży prog, a ukusić, słodkości *jab[ł]ka]

   • 1920 [1405], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 600, Płońsk:

     Yacom ya ne trzaszl w Swanthoslawowe czansczi yablek

     [Jakom ja nie trząsł w Świętosławowie części jabłek]

   • c. 1420, Legenda o św. Dorocie, page 170:

     Gdiesz owocze rosliczne, iablka, kwecze y roszø budu targacz

     [Gdzież owoce rozliczne, jabłka, kwiecie i roże budu targaci]

   • 1925 [1423-1426], Roczniki Historyczne‎^[3], volume XV, Pyzdry, page 243:

     *Yakosim vydzeli tha yaplka u czlowyeka czsosim gy ranczili, czso gye rwal w sadu panow Kamblowskich

     [Jakosim wydzieli ta jabłka i człowieka czsosim ji ręczyli, czso je rwał w sadu Panow Kębłowskich]

   • 1901 [1424], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, Radom, Sandomierz, Opoczno, page 303:

     Ludze gego z gego domu korzysnø rzeczø yablek ne rwaly, gayą ne lupyli

     [Ludzie jego z jego domu korzysną rzeczą jabłek nie rwali, gaja nie łupili]

   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[4], volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 485:

     Thy yaplka szø czyrzpka ista poma sunt tipida

     [Ty jabłka są cirzpka ista poma sunt tipida]

   • 1879 [1435], Jan Tadeusz Lubomirski, editor, Księga ziemi czerskiej 1404-1425. Liber terrae Cernensis‎^[5], Masovia, page LXXXI:

     Jaco Woytek... yaplca my gwaltem pobral

     [Jako Wojtek... jabłka mi gwałtem pobrał]

   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXIII, page 304:

     Yablka skodliuego vkanschenim pomi noxialis morsu

     [Jabłka szkodliwego ukąszenim pomi noxialis morsu]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[9], 1, 11:

     Wsplodz szemyø... drzewo yablko noszøcz, czynyøcz owocze podlug swego przyrodzenya

     [Wspłodź siemię... drzewo jabłko nosząc, czyniąc owoce podług swego przyrodzenia]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 10, 15:

     Poszarta gest wszitka szelyna szemskaa, a czsoszkoly yablek na drzewynye bilo, czsosz gradowye nye dobyly

     [Pożarta jest wszytka zielina ziemska a csożkoli jabłek na drzewinie było, csoż gradowie nie dobili]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[11], 19, 25:

     Pyøtego lata bødzecze gescz, owocze szbirayøcz y iaplka, gesz to sø vrosly

     [Piątego lata będziecie jeść owoce, zbirając i jabłka, jeż to są urosły]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[12], 33, 13:

     S pozegnanya bozego *zemyø gego a z iablek nyebyeskich y rossy, y s gløbokosci podlozoney

     [Z pożegnania bożego ziemia jego a z jabłek niebieskich i rosy, i z głębokości podłożonej]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[13], 33, 15:

     S pozegnanya bozego *zemyø gego..., z iablek vyecznich pagorkow

     [Z pożegnania bożego ziemię jego..., z jabłek wiecznych pagorkow]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[14], 26, 20:

     Sgynye na darmo vszile wasze, nye wida zemya plodv swego any iablon iablek

     [Zginie na darmo usile wasze, nie wyda ziemia płodu swego ani jabłoń jabłek]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[15], Mierzeniec, Płock, line 273r:

     Eva yaplko ruszyla, Adamovy yeplka dala. A ya v onem yeplk[u] byla, Adam mye w yeplcze vkuszyl, przetho przesz mya vmrzecz mvszyl

     [Eva jabłko ruszyła, Adamowi jebłka dała. A ja w onem jebłku była, Adam mie w jebłce ukusił, przeto przez mię umrzeć musił]

   • 1900 [1464], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[16], number 4898:

     Yablka poma

     [Jabłka poma]

   • 1900 [c. 1465], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[17], number 4001:

     Plonna yablka malmatica

     [Płonna jabłka malmatica]

   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[18], [19], [20]}, Lubin, page 146:

     Malis yaplky

     [Malis jabłki]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 72:

     Yaplky malis

     [Jabłki malis]

   • 1900 [1472], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[21], number 201:

     Iablko malum, pomum

     [Jabłko malum, pomum]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[22], page 109:

     Poczal yaplka poządacz, geyosz rad vzyval, a noszą yablko okravacz sobye dacz kazal

     [Począł jabłka pożędać, jegoż rad używał, a noża jabłko okrawać sobie dać kazał]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[23], page 504:

     Matko, pyrvy czlovyek rozgnyeval mego oycza, yze vyczyągnąl rąką kv yego yablku

     [Matko, pirwy człowiek rozgniewał mego ojca, iże wyciągnął rękę ku jego jabłku]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[24], [25], [26]}, volume LIII, Krakow, page 68:

     *Yabka poma

     [*Jab[ł]ka poma]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[27], volume III, Wrocław, page 289:

     Arbor, ut ex fructu sic neqnam noscitur, bywa vsznano, actu, de radice mala non procedunt bona tiala dobre yeplka

     [Arbor, ut ex fructu sic neqnam noscitur, bywa uznano, actu, de radice mala non procedunt bona tiala dobre jebłka]

   • 1901 [XV ex.], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, page 317:

     Ona... Adama w nądzi szostawyla, tho przesz vkvszenye szakaszanego yaplka

     [Ona... Adama w nędzy zostawiła, a to przez ukuszenie zakazanego jabłka]

2. (hapax legomenon, by extension) apple (round rod end or some other apple-shaped decoration)
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 69:

     Yaplka mala aurea

     [Jabłka mala aurea]

• Polish: jabłko, jebko (Far Masovian, Kolno, Podlachia, Tykocin)
• Silesian: jabko

• Boryś, Wiesław (2005), “jabłko”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “jabłko”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “jabłko”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Brückner, Aleksander (1927), “jabłko”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• S. Urbańczyk, editor (1960), “jabłko, jebłko”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 3, Wrocław, Kraków, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 87
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “jabłko, jebłko”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “jabłko”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “jabłko”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba; Krystyna Długosz-Kurczabowa; Stanisław Dubisz; Zygmunt Gałecki; Justyna Garczyńska; Halina Karaś; Alina Kępińska; Anna Pasoń; Izabela Stąpor; Barbara Taras; Izabela Winiarska-Górska (2008), “jabłko”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 53

• jebko (Far Masovian, Kolno, Podlachia, Tykocin)

Inherited from Old Polish jabłko.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -apkɔ, -apwkɔ, -abwkɔ
• Syllabification: jab‧łko
• Homophone: Jabłko

jabłko n (diminutive jabłuszko, augmentative (rare) jabło, related adjective jabłeczny or jabłkowy or jabłczany)

2. apple (the fruit of the tree Malus domestica, chiefly with a green, red, or yellow skin, cultivated in temperate climates for cidermaking, cooking, and eating)

   Hypernym: owoc

   Hyponyms: antonówka, czempion, ligol, lobo, papierówka, reneta, rubin

   Wolę zielone jabłka od czerwonych. ― I prefer green apples over red ones.

4. (historical) ellipsis of jabłko królewskie (“globus cruciger”)
6. (colloquial) synonym of rzepa (“kneecap”)
7. (sailing) truck (wooden disc or cap at the top of a mast)
9. (Western Kraków, in the plural) synonym of ziemniaki
11. (obsolete, in the plural) dapples (darker, roundish spots most often found in grey, less often in dun and bay horses)
13. (obsolete) synonym of jabłoń
14. (obsolete, rare) apple (metal ball, especially for warming hands)

    Hypernym: metalowa kula

15. (Middle Polish) synonym of owoc (“fruit”)
16. (Middle Polish) apple (object in the shape of an apple or fruit; something round)

• jabłko in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• jabłko in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “jabłko”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “JABŁKO”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 28.01.2016
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “jabłko”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “jabłko”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “jabłko”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 120
• Jan Karłowicz (1901), “jabłko”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 2: F do K, Kraków: Akademia Umiejętności, page 214