czyścić

Inherited from Proto-Slavic *čìstiti. By surface analysis, czysty +‎ -ić. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲʲiɕt͡ɕʲit͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲʲiɕt͡ɕʲit͡ɕʲ/

czyścić impf

1. (attested in Greater Poland) to clean (to remove dirt, rust, etc.)
   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 101r:

     Erugenator qui preparat gladios inde erugino […] vlg. myecze czyszczicz

     [Erugenator qui preparat gladios inde erugino […] vlg. miecze czyścić]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 29, 17:

     Kaplany wszedszi w koscyol bozi, abi poswyøcyly gy y winyeszly z nyego wszitkø nyeczistotø, iøsz wnøtrz nalezly..., y poczøly cziscycz pirwego dnya..., potem cziscyly koscyol osm dny

     [Kapłani wszedszy w kościoł boży, aby poświęcili ji, i wynieśli z niego wszytkę nieczystotę, jąż wnątrz naleźli... I poczęli czyścić pirwego dnia..., potem czyścili kościoł ośm dni]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 117v:

     Ruta est quedam herba raute et est calida et sicca in tercio gradu dobre zyele czysczy oczy barzo vyelye

     [Ruta est quedam herba raute et est calida et sicca in tercio gradu dobre ziele czyści oczy bar-zo wiele]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 14:

     A tesch myely myecz *pyączą o svyczach oltarza, plascze albo pelly, sądy czysczyly *koscyelną

     [A też mieli mieć pieczą o świcach ołtarza, płaszcze albo pełły, sędy czyścili kościelne]

2. (transitive, attested in Lesser Poland) to purify, to clean (to remove moral stain)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page I Prol 1:

     Duszø welbi, vsta cziscy, sercze weseli

     [Duszę wielbi, usta czyści. Sierce wiesieli]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXII, page 242:

     Pyąte omiwadlo syercza gest... modlitwa... O tem mowi Isidorus mistrz: Modlitwamy syą czisczimi, ale czczyenim syą vczimi

     [Piąte omywadło sierca jest... modlitwa... O tem mowi Izydorus mistrz: Modlitwami się czyścimy, ale czcienim się uczymy]

   • 1930 [c. 1455], “I Esdr”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 6, 20:

     Cziscyeny kaplany y navczeny geden iako drvgiz møsz y wszitci søcz cziscy ku obyatowanyv baranka wyelykonocznego

     [Czyścieni kapłani i nauczeni jeden jako drugi mąż [i] wszytcy sąc czyści ku obiatowaniu baranka wielikonocnego]

3. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to purge, to purify, to clean (to remove impurities)
   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[8], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 399:

     Cervisia defecatur seu purgatur et interpres in Polonico similiter dicet vere: pywo szyą vstawa albo pywo szye czysczy

     [Cervisia defecatur seu purgatur et interpres in Polonico similiter dicet vere: piwo się ustawa albo piwo się czyści]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[9], Greater Poland, pages 11, 7:

     Szrzyebro ognyem wyplawyone, skuszone trzykrocz y czyszczone szyedmkrocz

     [Śrzebro ogniem wypławione, skuszone trzykroć i czyszczone siedmkroć]

4. (transitive, attested in Masovia) to castrate, to geld
   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 23, 1:

     Nye wnidze czisczoni... w kosczol bozi

     [Nie wnidzie czyszczony... w kościoł boży]

   • 1950 [1470], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 3000, Warsaw:

     Jakom ya Ondrzeyewy nye sznyadl byka nye *czisczonyego chazebną rze­czą, thako dobrego, yako *sszyemdzessanth groschi

     [Jakom ja Ondrzejewi nie śniadł byka nie czyszczoniego chaziebną rzeczą, tako dobrego, jako siedmdziesiąt groszy]

   • 1950 [1490], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1704, Warsaw:

     Jakom ya vyeprza thwego nye czysczyonego samothrzecz nye vfyczyl anym go w dom swoy wyosl

     [Jakom ja wieprza twego nie czyszczonego samotrzeć nie ufycił anim go w dom swoj wiozł]

• Polish: czyścić
• Silesian: czyścić

• Boryś, Wiesław (2005), “czyścić”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “czyścić”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “czyścić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “czyścić”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1955), “czyścić”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 433
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czyścić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czyścić”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish czyścić. By surface analysis, czysty +‎ -ić.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɘɕt͡ɕit͡ɕ
• Syllabification: czyś‧cić

czyścić impf

1. (transitive) to clean (to remove dirt, trash, etc. from somewhere; to cause something to be clean) [with accusative ‘whom/what’; or with instrumental ‘with what’; or with z (+ genitive) ‘of what’; or with dative ‘whom’]

   Synonyms: oczyszczać, wyczyszczać

   Antonyms: brudzić, ciaprać

2. (transitive) to clean, to cleanse (to remove unwanted objects or people from somewhere) [with z (+ genitive) ‘of what’]
3. (transitive, colloquial) to clean (to take our or remove everything from somewhere)
4. (transitive, colloquial, of substances) to clean out (to cause diarrhea)

   Synonym: przeczyszczać

5. (transitive) to castrate animals

   Synonym: kastrować

6. (transitive, obsolete) to clean (to cut the decay from bark with a drawknife leaving a clean pulp containing tannin)
7. (transitive, obsolete, leatherworking) to clean, to cleanse (to cut around leather from soaking to tanning)
8. (transitive, Middle Polish, religion) to cleanse (to free from moral evil; to absolve; to remove of sins committed; to atone for (a sin))
9. (reflexive with się) to clean oneself, to cleanse oneself (to get rid of dirt, trash, etc. from oneself; to cause oneself to be clean) [with z (+ genitive) ‘of what’]

   Synonyms: oczyszczać się, wyczyszczać się

   Antonym: brudzić się

   1. (reflexive with się, Middle Polish) to cleanse onself (to undergo ritual cleaning)
      1. (reflexive with się, Middle Polish) to cleanse onself (of a women, to cleanse oneself after childbirth, about having a discourse or reasoning)
      2. (reflexive with się, Middle Polish) to cleanse oneself (of a leper ritualistically cleaning their skin)
10. (reflexive with się) to clean oneself, to cleanse (to get rid of unwanted elements) [with z (+ genitive) ‘of what’]
    1. (reflexive with się) to clean oneself out (to take something so as to remove unwanted things)
    2. (reflexive with się, beekeeping, of bees flying out of a hive for the first time in spring) to clean oneself (to vomit in flight)
11. (reflexive with się) to be cleaned (to have dirt, trash, etc. removed from oneself)
12. (reflexive with się, of weather) to clear up

    Synonym: rozpogadzać się

13. (reflexive with się, Central Greater Poland, Środa Wielkopolska, Kórnik, used in folk tales) to burn (to be cleansed with fire; in fairy tales about burning treasures, about fires and sparks over treasures)

    Synonym: palić się

14. (reflexive with się, Southern Greater Poland, Rawicz, used in folk tales) to void oneself (to defecate)
15. (reflexive with się, Middle Polish, religion) to cleanse oneself (to free oneself from sins, to remove oneself of sins committed)

• czyścić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czyścić się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czyścić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “czyścić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “czyścić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZYŚCIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 05.01.2021
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “czyścić”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “czyścić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czyścić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 414
• Jan Karłowicz (1900), “czyścić”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 295
• czyścić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• czyścić się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Inherited from Old Polish czyścić. By surface analysis, czysty +‎ -ić.

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɪɕ.t͡ɕit͡ɕ/
• Rhymes: -ɪɕt͡ɕit͡ɕ
• Syllabification: czyś‧cić

czyścić impf

1. (transitive) to clean
2. (reflex-sie) to clean oneself

• czyścić in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022), “czyścić”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 70
• Eugeniusz Kosmała (2023), “czyścić (sie)”, in Dykcjōnôrz Polsko-Ślonskiy (in Silesian), section C, page 104