Seni bina Rom purba

Seni bina Rom Purba meminjam idea-idea daripada seni bina Yunani purba klasik untuk tujuan Rom purba, namun ia berbeza daripada bangunan Yunani dan mempunyai gaya tersendiri, menjadi satu gaya seni bina yang berbeza. Kedua-dua gaya ini sering dianggap sebagai satu jenis seni bina klasik. Seni bina Rom berkembang dalam Republik Rom dan lebih hebat lagi semasa zaman Empayar, apabila majoriti besar bangunan yang masih wujud dibina. Ia menggunakan bahan baharu, terutamanya konkrit Rom, dan teknologi baharu seperti gerbang dan kubah untuk membina bangunan yang kukuh dan direka dengan baik. Banyak bangunan masih kekal hari ini di seluruh bekas empayar tersebut, ada yang masih lengkap dan digunakan sehingga kini.

Seni bina Rom merangkumi tempoh dari penubuhan Republik Rom pada 509 SM hingga sekitar abad ke-4 Masihi, selepas itu ia dikelaskan semula sebagai zaman Baharian Lewat atau seni bina Byzantium. Hanya sedikit contoh besar yang wujud dari sebelum ~100 SM, dan kebanyakan peninggalan penting adalah daripada empayar kemudian, selepas kira-kira 100 Masihi. Gaya seni bina Rom terus mempengaruhi pembinaan di bekas-bekas wilayah empayar itu selama berabad-abad, dan gaya yang digunakan di Eropah Barat sekitar tahun 1000 dikenali sebagai seni bina Romanesque untuk mencerminkan kebergantungan pada bentuk-bentuk Romawi.

Orang Rom hanya mula mencapai keaslian yang ketara dalam seni bina sekitar permulaan zaman Imperial, selepas mereka menggabungkan aspek seni bina Etruscan asal mereka dengan elemen-elemen dari Yunani, termasuk kebanyakan elemen gaya yang kini dikenali sebagai seni bina klasik. Mereka beralih daripada membina dengan tiang dan alang kepada pembinaan berasaskan dinding besar, yang dihiasi dengan gerbang dan kubah, kedua-duanya begitu banyak dikaji oleh orang Rom. Aturan-aturan klasik kini menjadi hiasan semata-mata dan bukannya untuk struktur, kecuali kolonad. Perkembangan stilistik termasuk aturan Tuscan dan aturan Komposit; yang pertama ialah versi ringkas dan pendek daripada aturan Doris manakala Komposit ialah aturan tinggi dengan hiasan bunga daripada aturan Corinth dan gegelung daripada aturan Ionia. Tempoh antara kira-kira 40 SM hingga kira-kira 230 Masihi menyaksikan kebanyakan pencapaian terbesar mereka, sebelum Krisis Abad Ketiga dan masalah-masalah seterusnya mengurangkan kekayaan dan kuasa pengurusan kerajaan pusat.

Orang Rom menghasilkan bangunan awam besar-besaran dan kerja-kerja kejuruteraan awam, dan bertanggungjawab atas perkembangan penting dalam perumahan dan kebersihan awam, contohnya bilik mandi dan tandas—peribadi serta awam—mereka, pemanasan bawah lantai dalam bentuk hipokaust, pelicauan mika (contoh di Ostia Antica), dan air panas serta sejuk yang dibekalkan melalui paip (contoh di Pompeii dan Ostia).