Penspesiesan simpatrik

Penspesiesan simpatrik ialah proses yang melibatkan spesies baharu berevolusi daripada spesies leluhur tunggal sementara mendiami wilayah geografi sama. Dalam biologi evolusi dan biogeografi, istilah sympatric dan sympatry merujuk kepada organisma yang julat taburannya bertindih, iaitu mereka wujud bersama sekurang-kurangnya di beberapa kawasan. Jika organisma ini berkait rapat (contohnya spesies adik-beradik), taburan seperti ini mungkin merupakan hasil daripada spesiasi simpatrik (sympatric speciation). Secara etimologi, sympatry berasal daripada bahasa Yunani συν (sun-, bermaksud "bersama") dan πατρίς (patrís, bermaksud "tanah air"). Istilah ini diperkenalkan oleh Edward Bagnall Poulton pada tahun 1904, yang turut menjelaskan asal-usul perkataannya.

Spesiasi simpatrik ialah salah satu daripada tiga bentuk geografi tradisional dalam proses spesiasi:

1. Spesiasi alopatrik (allopatric speciation): Berlaku apabila spesies mengalami pengasingan geografi antara dua atau lebih populasi, menyebabkan evolusi berasingan. Dalam kes ini, perbezaan berlaku kerana tiada aliran gen antara populasi.
2. Spesiasi parapatrik (parapatric speciation): Berlaku antara populasi yang berjiran secara geografi. Walaupun masih ada pembiakan antara kedua-dua kumpulan, perbezaan tetap berlaku.
3. Spesiasi simpatrik (sympatric speciation): Berlaku tanpa halangan geografi; kumpulan yang berbeza masih tinggal dalam kawasan yang sama, tetapi terpisah secara pembiakan.

Ketiga-tiga kategori ini merupakan sebahagian daripada spektrum pemisahan ruang dari sifar (sympatrik) hingga sepenuhnya (alopatrik) antara kumpulan yang sedang mengalami perbezaan genetik.

Dalam organisma eukariotik multisel, spesiasi simpatrik dianggap sebagai satu proses yang munasabah dan diketahui berlaku, walaupun kekerapan berlakunya masih belum diketahui dengan jelas. Namun, dalam bakteria, proses yang setara (didefinisikan sebagai "asal-usul spesies bakteria baru yang menduduki ceruk ekologi yang boleh dikenalpasti") mungkin lebih biasa berlaku. Ini kerana bakteria tidak terikat dengan kesan penyamaan akibat pembiakan seksual, dan lebih mudah mengalami perubahan genetik mendadak melalui pemindahan gen mendatar (horizontal gene transfer).